میراث مکتوب- کتاب «اسلام و علم» با محوریت نوشته‌های سید جمال‌الدین اسدآبادی با ترجمه و توضیحات سیدهادی خسروشاهی منتشر شد.
این کتاب از هفت بخش تشکیل شده است:
۱. پیشگفتار استاد خسروشاهی: چگونه این رساله (سید جمال) به دست ما رسیده است؟
۲. توضیحی درباره سخنرانی رنان و پاسخ سید جمال (نوشته دکتر محمد حمیدالله حیدرآبادی)؛
۳. درباره اسلام و علم (نوشته سید جمال الدین اسدآبادی)؛
۴. توضیحات ۱۲ گانه درباره فضای این رساله و سخنرانی رنان و پاسخ سید جمال (نوشته استاد خسروشاهی)؛
۵. مسئله قضا و قدر (نوشته سید جمال‌الدین اسدآبادی)؛
۶. پیوست اول: بانو نیکی کدی؛ سید جمال و رنان (نوشته استاد خسروشاهی)؛
۷. پیوست دوم: ترجمه متن سخنرانی ارنست رنان درباره اسلام و علم (ترجمه سید محمدعلی جمال‌زاده).
استاد خسروشاهی در مقدمه کتاب می‌آورد: «ترجمه نخست این بحث (اسلام و علم) در سال 1347 انجام و در سال 1348 توسط انتشارات سعدی تبریز منتشر شده است، اما مطلب قابل توجهی که در این چاپ اضافه شده است، ترجمه کامل سخنرانی ارنست رنان است که سالیان دراز توسط سید محمدعلی جمال‌زاده (نویسنده معروف) ترجمه شده و توسط خود وی برای نویسنده (استاد خسروشاهی) ارسال شده است». برای روشن شدن برخی نکات، علاوه بر توضیحات مرحوم علامه شیخ عباسقلی واعظ چرندابی، توضیحاتی از استاد خسروشاهی هم در آخر رساله آمده است.
استاد خسروشاهی در انتهای رسالۀ «اسلام و علم» سید جمال می‌نویسد: «اگر در تاریخ اسلام به رویداد‌هایی برمی‌خوریم که در آن‌ها مخالفتی با علوم دیده می‌شود. این هرگز مربوط به اساس اسلام نیست، بلکه ناشی از سوء فهم یا سوء غرض کسانی است که متأسفانه به نام زمامدار و خلیفه اسلامی، بر کشور‌های اسلامی حکومت می‌راندند و بدین ترتیب هیچ انسان منصف و آگاه از تاریخ، نمی‌تواند ادعا کند که اسلام با علم سازشی نداشته و یا با آن مخالفت ورزیده است، بلکه برخلاف این، اسلام خود بنیان‌گذار بسیاری از علوم است، این حقیقت را خود غرب نیز، امروز تصدیق می‌کند».
خسروشاهی در پیوست اول (بانو نیکی کدی؛ سید و رنان) که در 1394 نوشته شده است می‌آورد: «یکی از کتاب‌های بانو کدی، ترجمه بعضی از مقالات و نوشته‌های مذهبی و سیاسی سید جمال‌الدین از جمله رساله نیچریه مقالات جمالیه و پاسخ سید به ارنست رنان، متفکر فرانسوی است. نام کتاب «واکنشی به امپریالیسم» انسان را به مطالعه آن وامی‌دارد، اما پس از مطالعه کتاب، به ویژه بخش مربوط به پاسخ سید به رنان درباره اسلام و علم، به خوبی روشن می‌شود که متأسفانه مولف کتاب در ترجمه مقالات سید و انتخاب مطالب و سپس نقل تحلیل‌ها و برداشت‌های شخصی خود، غیرمنصفانه و بلکه کاملاً مغرضانه عمل کرده است».
استاد خسروشاهی یادآور می‌شود که نوشته سید درباره اسلام و علم در ترجمه فرانسوی‌اش تحریف شده است و با متن عربی اصلی رساله سید جمال فرق دارد و محققانی مانند شیخ محمد عبده، امیر شکیب ارسلان، دکتر حمیدالله حیدرآبادی و… اعلام کرده‌اند که نشر ترجمه تحریف شده نوشته سید، در روزنامه فرانسوی بی‌تردید توطئه جدید دیگری «بر ضد سید جمال‌الدین و اندیشه‌های وی و نفی تأثیر‌گذاری وی در بین مسلمانان بوده است و حتی شکیب ارسلان بخشی از محتوای آن را زهرآلود نمودن هر چه که مربوط به اسلام است» نامیده که هرگز نمی‌تواند اصیل باشد.
استاد می‌نویسد: «در واقع خانم کدی در این بخش، همه مطالب تحریف شده منسوب به سید جمال‌الدین را در پاسخ به اتهامات ارنست رنان، نقل نموده و سپس به این نتیجه رسیده است که اصولاً خود سید جمال‌الدین هم مانند ارنست رنان، بر این باور بوده که «اسلام دشمن علم بوده» و «حاکمان اسلامی مانع رشد و ترقی علوم بوده‌اند» و اتهاماتی از این قبیل».
استاد خسروشاهی در این کتاب در مقام دفاع از سید جمال‌الدین می‌نویسد: «باید گفت همه اتهامات و اکاذیب نقل شده درباره سید و معتقدات کفرآمیز! وی، همه ادعا‌های مطرح شده درباره سید جمال‌الدین و مطلب تحریف شده در روزنامه فرانسوی ـ که مورد استناد بانو کدی است – به هیچ وجه با افکار و نوشته‌های اصلی سید، در تضاد آشکار است و روی همین اصل در عدم اصالت و صحت مطلب ترجمه شده منسوب به سید، نباید تردید داشت». و سپس بخش‌هایی از مقالات و نوشتار سید جمال در دیگر آثارش را ذکر می‌کند تا حقایق برای مخاطبان روشن شود.
استاد خسروشاهی در انتهای سخنرانی ارنست رنان درباره اسلام و علم می‌نویسد: «در پاسخ اتهامات آقای رنان درباره اسلام، در زمینه‌های مختلف، از مخالفت با علم تا نبرد با روحیه آزادی‌خواهی و ریشه‌کن! عنوان علم و معرفت و… باید گفت که آقای رنان آنچه را که به نام اسلام نقل می‌کند، هرگز ربطی به اسلام ندارد، بلکه حوادثی را که در این زمینه نقل کرده، در کل مربوط به خلفا، زمامداران، پادشاهان، آخوند‌های وابسته به سلاطین و فرمانروایان خودکامه در بلاد اسلامی، در طول تاریخ است و نسبت دادن پستی‌ها و زشتی‌ها و پلشتی‌های آنان به اسلام دور از عدل و انصاف و حقیقت است. چرا که آنان نمایندگان واقعی اسلام نبوده‌اند و اصولاً شناختی از اسلام نداشته‌اند تا عملکرد آنان را محصول اسلام بدانیم».
اسلام و علم؛ به ضمیمۀ رساله قضا و قدر و ترجمۀ سخنرانی ارنست رنان»
سیدجمال الدین اسدآبادی
ترجمه و توضیحات: سیدهادی خسروشاهی
انتشارات: کلبه شروق
چاپ اول: 98
قیمت: 25 هزار تومان