میراث مکتوب- «تحفة الهند» کتابی به فارسی است که شامل یک مقدمّه و خاتمه و هفت باب درباره: علمِ عروض، علمِ قافیه، علمِ بیان و بدیع، علمِ موسیقی، علمِ مباشرت و علمِ قیافه است. چند سال بعد نویسنده در پایان کتاب فرهنگ بِرج باشا- فارسی را افزوده است.
«تحفة الهند» را میرزا خان بن فخرالدّین محمّد (1027-1118هجری) برایِ تعلیمِ شاهزاده جهاندار شاه در 1087ق تالیف کرد. هدفِ او آموزشِ زبانِ هندی به شاهزاده از راه زبان فارسی بود.
زنده یاد دکتر نورالحسن انصاری (1932-1987)، استادِ برجسته فارسی در هندوستان، «تحفة الهند» را تصحیح و منتشر کرده بود. جلدِ اوّل را به عنوانِ پایان نامه دکتری در دانشگاهِ تهران تصحیح نمود که در 1354 شمسی، از سویِ بنیادِ فرهنگِ ایران (تهران) و جلدِ دوّم در 1983 از سوی «مجله تحقیقات فارسی» دانشگاهِ دهلی (هندوستان) منتشر شد.
از «تحفة الهند» چندین نسخه موجود است: سه نسخه در برلن (آلمان)/ یک نسخه در کتابخانه بادلیان(شهر لندن)/ سه نسخه در لندن/ سه نسخه در پاریس (فرانسه)/ یک نسخه در انجمن آسیایی بنگال (در کلکتّه، هندوستان)/ یک نسخه در کتابخانه مولانا آزاد (شهر عَلیگَر، هندوستان)/ دو نسخه خطی در کتابخانه شرق شناسی و عمومی خدابخش (شهر پَتنا، هندوستان)۔
براساس دستنویسی در کتابخانه خدابخش که سرواژه‌ها به خطِ نستعلیقِ اردو و خطِ دیوناگریِ هندی است، این فرهنگ به کوششِ خانم دکتر شایسته بیدار، مدیرِ کنونیِ کتابخانه در مجله «جَرنل»، کتابخانه شرق شناسی و عمومی خدابخش (شهر پَتنا، هندوستان)، شماره 201-202، ژوییه- دسامبر 2020 چاپ شده است. عنوانِ: «عنوانِ اورنگ زیب کی بنائی هوئی هندی (برج بهاشا/بهاکها) ڈکشنری».
این چاپ عکسیِ «تحفة الهند» در سایت کتابخانه خدابخش، به صورت آنلاین قابل مطالعه است.
شایان ذکر است که «چاپ عکسی نسخه خطّی تحفة الهند» تاکنون در 5 شماره مجله «تحصیل» (کراچی، پاکستان) آمده است: بخش اول (شماره اول، ژوییه- دسامبر 2017)؛ بخش دوم (شماره دوم، ژانویه –ژوییه 2018)؛ بخش سوم (شماره سوم، ژوییه- دسامبر 2018)؛ بخش چهارم (شماره چهارم، ژانویه- ژوییه 2019)؛ (بخش پنجم، شماره 5،ژوییه- دسامبر 2019).
همه این بخش‌ها در سایت مجله «تحصیل» قابل دسترسی هستند.
منبع: پایگاه خبری نسخ خطی