میراث مکتوب- چاپ دوم کتاب «ملاحظات و محاکمات» با عنوان فرعی «چهار لایحه در تحدید حدود ایران و عثمانی» با اضافات و الحاقات از سوی انتشارات طهوری منتشر شد.
کتاب «ملاحظات و محاکمات» تألیف میرزا محبعلی‌خان ناظم الملک مرندی یکانلو است که با تصحیح و پژوهش دکتر نصرالله صالحی در 460 صفحه و با قیمت 225 هزار تومان به چاپ رسیده است.
مصحح در معرفی کتاب آورده است: کتاب حاضر برای نخستین بار در سال 1396 انتشار یافت و در سال 1397 در سی و ششمین دورۀ کتاب سال برگزیده شد. چندی بعد، چاپ آن به پایان رسید. از چاپ مجدد کتاب خودداری شد تا شاید امکان دسترسی به نسخۀ دیگری از لوایحِ این اثر که در بایگانی اسناد وزارت امور خارجه است، فراهم شود. پیشتر، در پایان مقدمۀ چاپ اول به عدم دسترسی به نسخۀ مزبور اشاره شده بود. خوشبختانه در اسفند 1399 این امکان فراهم شد که علاوه بر نسخۀ دیگری از لوایح این کتاب، به مجموعه اسنادی در بایگانی اسناد وزارت امور خارجه دسترسی حاصل گردد که علت پیدایی این لوایح را بهتر تبیین می‌کند.
در منابع موجود، دربارۀ چگونگی تشکیل دومین کمیسیون تحدید ایران و عثمانی که با حضور نمایندگان چهار دولتِ روس و انگلیس و ایران و عثمانی در استانبول تشکیل شد (1291ق)، آگاهی اندکی وجود دارد. دربارۀ این موضوع، تاکنون پژوهش مستقلی انجام نگرفته است. در پژوهش‌های مرتبط نیز به صورت گذرا به آن اشاره شده است. میرزا محبعلی‌خان به عنوان نمایندۀ ایران، در طول سال‌های برگزاری کمیسیون، علاوه بر ارسال ده‌ها نامه، گزارش و صورت مجالس به وزیر امور خارجه، میرزا حسین‌خان مشیرالدوله، چند لایحه نیز نوشته است. پیش از دسترسی به اسناد مزبور، از وجود برخی لوایح هیچ آگاهی در دست نبود؛ ضمن آنکه ارتباط و پیوند میان لوایح تألیفی نیز به درستی روشن نبود. به همین دلیل، لایحۀ ترکی محبعلی‌خان همراه با دو ترجمۀ آن در کتاب «مجموعۀ رسائل و لوایح تحدید حدود ایران و عثمانی» انتشار یافت، و دو لایحۀ دیگر در کتاب حاضر.
اکنون، با روشن شدن چگونگی تشکیل کمیسیون دوم تحدید حدود، کمّ و کیف تألیف لوایح به درستی روشن گردیده است. در پرتو داده‌ها و آگاهی‌های به‌دست‌آمده از اسنادِ نویافته، مقدمۀ چاپ اول بازبینی و اصلاح شد. همچنین توضیحاتِ نسخه‌شناختی لوایحِ متنِ کتاب و نیز پیوست‌ها با استناد به آگاهی‌های جدید بازنویسی شد. پس، با یافت شدن اسناد جدید، این امکان فراهم شد تا لوایح محبعلی‌خان که به صورت متفرق و بیارتباط با هم در منابع، کتابخانه‌ها و مراکز اسنادی پراکنده بود، دقیقاً بعد از 150 سال، در پیکرۀ واحدی به شکل کتاب حاضر انتشار یابد. امید است این اثر علاوه بر روشن کردن بخش دیگری از زندگی و اقدامات دولتمردِ بزرگ و میهن‌دوست عصر ناصری، میرزا محبعلی‌خان، زمینۀ شناختِ بهترِ تاریخِ روابط ایران و عثمانی، به ویژه موضوع تحدید حدود دو کشور را فراهم کند. این کتاب و نیز برخی دیگر از آثار میرزا محبعلی‌خان، برگِ زرّینی است از کوشش‌های بی‌وقفۀ او برای احقاق حقوق حقّۀ ایران در کشمکش با دولت زیاده‌خواه عثمانی.
متن حاضر، بجز اهمیتی که در تاریخِ دیپلماسی نانوشتۀ دورۀ قاجار دارد، برای آگاهی از راه و روش، و تجربۀ زیستۀ مأمور و دیپلماتی همچون میرزا محبعلی‌خان که پروردۀ مکتب میرزا تقی‌خان امیرکبیر و میرزا جعفرخان مشیرالدوله بود، مفید و آموزنده است.