میراث مکتوب – در این مجموعه بسیاری از اشعار خازن مندرج و مضبوط است. در اینکه ابومحمد عبدالله بن احمد خازن هم شاعری توانا و هم نویسندۀ توانائی است تردیدی نیست. با وجود تعبیرات و تعریفاتی در یتیمةُ الدَهر برای شناخت قدر و مرتبۀ خازن در شعر و نثر عرب بیان فرموده است، جای تعریف و تعبیر دیگری باقی نگذاشته است.
قطع نظر از استعداد ذاتی و حسن ذوقی خدادادی و عمق اطلاع خازن بر شعر و نثر عرب و تبحر او در حفظ لغت و استعمال «غریب» آن، اقامت چندین سالۀ او در بلاد عراق و شام (یتیمه 326/3) و معاشرتش با شعرا و ادبای آن سرزمین ها، او را بیشتر از دیگر شاعران دربار فخرالدّوله و مجدالدوله و دستگاه صاحب بن عباّد (کافی الکفاة) و ابی العباس ضبی (کافی) به سبک و طرز شعر عرب آشنا ساخت و به مهارتش در بکاربردن لغات غریبه و مصطلحات از کنایات و استعارات رایج در ادب عرب بسیار افزود.
خازن بسیار تحت تأثیر شاعر بزرگ نامدار و سهل و ممتنع گوی عرب «ابوعُبادۀ بُحتری» و شاعر حکیم «ابوتمام طائی» است و قصاید متعددی در استقبال از قصاید بُحتری و ابی تمّام سروده است و خصوصاً در تشبیب و تغزّل ابتدایی آن، اقتفا بر این دو شاعر بزرگ کرده است.
از جمله محسنات قصاید خازن «حسن مطلع» و «حسن مقطع» است که خازن آن مطالع را به «براعت استهلال» زیبایی آراسته است و هم چنین اهتمام او به غالب صناعات ادبی و بدیعی از مقابله و مساوات و تنسیق الصفات و مراعاة النظیر و جناس و غیره و غیره جالب توجه است و چنین است که خازن را می توان از پیشتازان میدان شعر عربی شاعران ایرانی بزرگ مانند ابیوردی و ارّجانی و طغرائی شمرد. احاطه و حفظ او را در لغات غریبه و شاید تا اندازه ای مهجور نیز باید از خصائص شعر او شمرد و این خصوصیت یکی از فوائدی است که در طی سفرهایش در سرزمینهای عربی به او عاید شده است.
وصف مخطوطه، رسم الخط نسخه، محتویات این مجموعه، مقام شعر و شاعری و صنعت انشاء خازن، سبک و طرز شعر خازن، ابومحمد خازن و ابوالفتح بن علیّ بن محمد بن المرزبان کاتب مخطوطه عناوین مطالبی است که در مقدمۀ کتاب حاضر به آن پرداخته شده.
متن تصحیح شده و عکس نسخه نیز سایر بخش های دیوان خازن است.
ابومحمد عبدالله بن احمد خازن، دیوان خازن (نسخه برگردان دستنویس شمارۀ 11969 کتابخانۀ آستان قدس رضوی کتابت 481 ه)، مقدمه، تصحیح و تحقیق: احمد مهدوی دامغانی، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب با همکاری سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، 274 صفحه. نسخه برگردان: 20، شمارگان: 200 نسخه، بها: 600000 ریال، قطع: وزیری، 1394.
معرفی کتاب از سیده معصومه کلانکی