میراث مکتوب- نخستین تک نگاری گسترده دربارۀ منظومه عاشقانۀ «ویس و رامین» اثر فخرالدین اسعد گرگانی (سده پنجم ق.) به قلم دکتر ناهید نوروزی به زبان ایتالیایی در مجموعۀ مطالعات و متون قرون وسطایی «شوالیۀ شیر» منتشر شد.
عنوان این کتاب «سرآغاز منظومه عاشقانه فارسی؛ از ویس و رامین گرگانی تا چرخۀ تریستان» است که به محوری بودن اثر گرگانی و تأثیر مهم آن بر دیگر مثنویهای عاشقانه فارسی اشاره دارد و نیز نزدیکی‌های قابل توجه ساختاری و موضوعی بین «ویس و رامین» و رمان قرون وسطایی «تریستان و ایزوت» را نشان می‌دهد.
نویسنده در این تک‌نگاری با آوردن نمونه‌های فراوان از متون فارسی و با ترجمه بیش از ۱۲۰۰ بیت (بیشتر از«ویس و رامین»)، در بخش نخست کتاب به معرفی منظومه «ویس و رامین» و شاعر آن پرداخته و در بخش دوم، اثر را از زوایای گوناگونِ موضوعی تحلیل کرده است. بخش سوم این کتاب به مطالعات تطبیقی اختصاص دارد که ابتدا در حوزۀ سنت ادبی فارسی میباشد و سپس بر سنت ادبی اروپا متمرکز می‌شود.
همانطور که «ویس و رامین» در سرآغاز نوع ادبیِ مثنویِ عاشقانه تأثیر ریشه ای بر شکل‌گیری ژانر نامبرده در ادب فارسی داشته، «تریستان و ایزوت» نیز در ژانر رمان در اروپا سرآمد و الگو بوده است. تاکنون مقایسه‌های انجام شده بین این دو داستان ایرانی و اروپایی بیشتر بر اساس روایت بازسازی شدۀ «تریستان و ایزوت» به کوشش متون شناس رمانس ژوزِف بِدییه بوده‌اند که در اوایل قرن بیستم به چاپ رسیده بود و به فارسی هم ترجمه شده است.
دکتر نوروزی در مقایسه بینامتنی دقیق اپیزودها و صحنه‌ها و بن مایه‌های موجود در «ویس و رامین» و چرخۀ «تریستان» مستقیماً از بندهای برگرفته از کهن‌ترین منظومه‌های مربوطه (از شاعران بِرول، ماری دو فرانس، توماس، ایلهارد، گُتفرید فُن استرازبورگ، و غیره) در زبان‌های دورۀ قرون وسطای اروپا (بیشتر از سده های دوازدهم و سیزدهم میلادی / ششم و هفتم هجری) از جمله فرانسوی، آلمانی، ایتالیایی و اسپانیولی بهره برده است.
فصل‌های این کتاب به فهرست زیر است:
«پیش درآمد»: نوشته‌ای کوتاه از استاد متون شناسی رُمانس، فرانچسکو بِنوتسو.
پیشگفتار. بخش نخست: ۱. گرگانی و اثر او؛ ۲. جنبه های زبانی و روایی و سبک شناختی «ویس و رامین»؛ ۳. «ویس و رامین» در تذکره ها، نسخ و ترجمه ها
بخش دوم: ۴. دینامیزم آرزوی زنانه و راهکارهای توجیه گناه از دیدگاه گرگانی؛ ۵. دیدار عاشقانه در باغ و تصاویر گل و گیاه در «ویس و رامین»؛ ۶. جادو، زنان و دیوان در «ویس و رامین»؛
بخش سوم: ۷. چگونگی دریافت و تلمیح عشاق (رامین و ویس) در ادبیات فارسی؛ ۸. دیدار عاشقانه در منظر، تطبیق مضمونی در برخی مثنوی های فارسی؛ ۹. زن ستیزی و زن دوستی در مثنویهای عاشقانه ایرانی از گرگانی به بعد؛ ۱۰. اپیزودهای موازی و برابری های «ویس و رامین» و «تریستان و ایزوت» ۱۱. نامه های ویس و ایزوت و دیگرموارد و نکته های قابل مقایسه بین «ویس و رامین» و «تریستان و ایزوت» ۱۲. موضع گیری‌های راویانه در «تریستان و ایزوت» برول و «ویس و رامین».
کتابشناسی و فهرست نام‌ها.
مشخصات کتاب:
Nahid Norozi, Esordi del romanzo persiano. Dal Vis e Rāmin di Gorgāni (XI sec.) al ciclo di Tristano, Collana “Il cavaliere del leone”, Edizioni dell’Orso, Alessandria, 2021, pp. 516.
ناهید نوروزی، پژوهشگر فوق دکترا و استاد معین زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه بولونیای ایتالیا، سردبیری دو مجلۀ دانشگاهی «دفترهای میخانه» و «مجلۀ مطالعات هندی ـ مدیترانه ای» را به عهده دارد و در سال های اخیرعلاوه بر کتاب حاضر و بیش از ۴۰ مقاله و نقد و ده‌ها ترجمۀ کوتاه، کتاب های دیگری به زبان ایتالیایی منتشر کرده است: نجم الدین کبری، «فواتح الجمال و فوائح الجلال»، برگردان از عربی به ایتالیایی به همراه مقدمه و حواشی، ۲۰۱۱؛ سهراب سپهری، «تا گل هیچ»، برگردان از فارسی به ایتالیایی با مقدمه و حواشی، ۲۰۱۲، ۲۰۱۴؛ ناهید نوروزی، «وام واژه‌های عربی ـ فارسی در زبان اسپانیولی»، ۲۰۱۴؛ خواجوی کرمانی، «همای و همایون»، برگردان از فارسی به ایتالیایی با مقدمه و حواشی، ۲۰۱۶؛ ناهید نوروزی، «اسب وحشی خشم. پیش درآمدی بر آثار احمد شاملو، شاعر سرکش قرن بیستم ایران»، ۲۰۱۷؛ السهلجی، «کتاب النور. گفتار و کردار ابویزید بسطامی»، برگردان از عربی به ایتالیایی به همراه مقدمه و حواشی، ۲۰۱۸ ؛ و نیز تدوین یک همایشنامۀ مطالعات ایرانی برگزار شده در دانشگاه بولونیا: ناهید نوروزی و کارلو ساکونه، «در تلاطم تیغ و پرده. فرهنگ‌ها و سنت‌های ادبی در بوتۀ تطبیق: از آغاز تا دورۀ پترارک و سعدی» ۲۰۱۹.
منبع: پایگاه اطلاع رسانی شهر کتاب