میراث مکتوب- «اشعار نویافتۀ عبید زاکانی در مجموعۀ لطایف و سفینۀ ظرایف» عنوان مقاله‌ای از محسن شریفی صحی است که در دوشمارۀ 83-82 مجلۀ گزارش میراث به چاپ رسیده است.
در ابتدای این مقاله می‌خوانیم: «یکی از حسرت‌های بزرگ هر مصححی دست نیافتن به نسخی است که می‌شناسد و هویت آنها بر او آشکار است، اما بنا به عللی دسترسی به آنها برایش مقدور نیست. چنانکه نسخۀ المعجم اشعاری از عبید در خود جای داده و محمدجعفر محجوب در مقدمۀ دیوان عبید زاکانی مصحَّح خود، از فقدان این نسخه ـ در آن زمان ـ افسوس خورده و متذکر شده که تلاش وی و پیشتر از وی، مجتبی مینوی، برای یافتن نسخۀ مورد نظر بی‌نتیجه بوده است.
مجموعه‌ای که این نسخه از المعجم بخشی از آن است، به سبب بی‌دقتی در فهرست‌نویسی، سال‌ها از دیدگان محققان پنهان مانده بود. این مجموعه، طبق حدسِ درستِ محجوب، فقط قسمتی کوتاه از اشعار عبید را داراست و تعدادی از غزلیات، قطعات، رباعیات و برخی هزلیات در آن آمده است. بر اساس بررسی نگارنده، هیچ نکتۀ تازه‌ای، در قیاس با متن مصحَّح محجوب، در این مجموعه یافت نمی‌شود و ضبط اشعار این نسخه، اغلب صحت متن چاپی محجوب را تأیید می‌کند.
همچنین بسیار پیش آمده که بعد از چاپ متن تصحیح شده، نسخه‌ای به مصحح، یا پس از مرگ وی به مخاطبان کار او، رخ نشان دهد که متن مصحَّح را به چالش بکشد یا آن را یکسره بی اعتبار سازد. این اتفاق که برای بسیاری از متون تصحیح شده در دهه‌های پیشین رخ داده، گاه معلول بی‌دقتی مصححان بوده ـ که عموماً به متون جنبی توجهی نداشته‌اند ـ و گاه به سبب ناشناخته بودن برخی نسخه‌ها و متون در زمان تصحیح متون یادشده رخ داده است.
از دیگر متونی که در دسترس محجوب نبوده و اتفاقاً حاوی اشعاری جدید از عبید زاکانی است، مجموعۀ لطایف و سفینۀ ظرایف از سیف جام هروی ـ تحریر در قرن هشتم و اوایل قرن نهم ـ است. اما این تصور که مجموعۀ لطایف در دوران تصحیح دیوان عبید بر اساتید ادبیات و مصححان دواوین دیگر مخفی بوده ابداً صحیح نیست و پس از چند دهه پیش از آن، در برخی متون تصحیح شده از این سفینه بهره برده شده است.»
برای مطالعۀ متن کامل مقاله کلیک کنید.
