میراث مکتوب – نقل اسرائیلیات، استناد به عهدین در ادبیات دلائل النبوة و مراجعه مستقیم به متن کتاب مقدس به گونههای مختلف در تفاسیر قرآنی از آغاز تا دورهی معاصر وجود داشته است.
از میان این سه گونهی مختلف، در نخستین تفاسیر قدیم اهل سنت، غلبهی نقل با اسرائیلیات است. همزمان به برخی مطالب عهدین در محاجّه با اهل کتاب نیز استناد میشود، و به تدریج در قرون اخیر، اسرائیلیات جای خود را به مراجعهی مستقیم و نقل مطالب عهدینی در مواضع مختلف تفاسیر شیعه و سنی میدهد. وزیر مغربی (۳۷۰ـ۴۱۸ ق) تنها مفسر قرآنی است که در المصابیح فی تفسیر القرآن، از هر سه روش فوق در اثر خود استفاده کرده، با این تفاوت که در قیاس با تفاسیر پیش از خود، روایات موسوم به اسرائیلیات را به حداقل رسانیده و در عوض با مراجعه به متن عهدین، برخی عبارات تورات یا انجیل را در تأیید نظر خود یا به منظور نقد و نقض مطرح کرده است. مقالهی حاضر ضمن مروری بر تاریخچه و سیر تحول سه گونهی فوق، منقولات عهدینی در تفسیر وزیر مغربی را گردآوری و بررسی میکند.
ادامۀ این مقاله نوشتۀ مرتضی کریمی نیا را اینجا بخوانید.