میراث مکتوب – استرلاب یکی از مهمترین ابزاری است که بشر برای انجام کارهای نجومی تاکنون ساخته است. قدمت ساخت این ابزار به بیش از چند هزار سال می رسد. نمونه‌های یافته شده در محدوده ایران بزرگ می‌تواند گویای تاثیرات ایرانیان بر تکامل این ابزار شگفت باشد. استرلاب از برهم نهی دو یا چند دستگاه مختصات کروی ساخته می‌شود. متنوع ترین انواع استرلاب در محدوده ایران اختراع و به کاربرده شده‌اند. مهمترین اهداف برای تغییر ساختار استرلاب به شرح زیر است:
۱- برای بیان نظریات علمی با ساخت ابزارهایی همچون استرلاب زورقی و مسطری و…،
۲- کاهش ابعاد هندسه فضا-زمان همچون ساخت استرلاب مسطح و استرلاب خطی از کره فلکی یا استرلاب کروی
۳-افزودن کاربردهای مثلثاتی برای کاربرهای معماری و شهرسازی
۴- افزودن کاربردهای جهت‌یابی و قبله‌یابی
۵-افرودن ساختار انواع ساعتهای آفتابی و ستاره‌ای
۶- افزودن بخش تعیین سن ماه برای تشخیض زمان در شبهای مهتابی و تشخیص موقعیت نسبی ماه و خورشید و شرایط مقابله، اجتماع نیرین، تربع، تسدیس، تثلیث و…
۷- الگو گرفتن از آن در ساخت رده‌ی بزرگی از ابزارهای نجومی به نام ربع
۸- توسعه کاربرد آن با ساخت صفحه آفاقی در مقایسه با ساختار استرلاب زرقاله
۹- تغییر در ساختار تسطیح دستگاههای مختصات کروی برای افزودن کارآیی ابزار استرلاب‌های مطبل، آسی، شقایقی و…
۱۰ – افزودن دستگاه مختصات مطرح‌الشعاعی برای کاربردهای ویژه
۱۱- استفاده روشها و صفحات ویژه برای کالیبره کردن دستگاه
۱۲- تغییر در ساختار آن برای تسهیل در ساخت و کاربرد آن در حلقه‌ی کریمی در مقایسه با ساده‌سازی ساختار آن در ساخت استرلاب مارینر یا استرلاب دریانوردی
۱۳- افزودن ابزارهای اپتیکی به آن و تبدیل بخشی از ابزار به عنوان دوربینهای زاویه‌یاب
۱۴- الگوبرداری از آن برای تهیه نقشه‌های آسمان، نقشه‌های جغرافیایی و سایر ساختارهای سه بعدی
متن کامل این مقاله در همایش «میراث علمی کوشیار گیلانی» ارائه خواهد شد.
یادآور می شود همایش «میراث علمی کوشیار گیلانی» به مناسبت یکهزار و پنجاهمین سالگرد تولد کوشیار گیلانی، دانشمند و ریاضی دان ایرانی به کوشش مرکز پژوهشی میراث مکتوب و همکاری پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران، برگزار می شود.
«آثار و دستاوردهای علمی کوشیار» و «ریاضیات و نجوم در عصر کوشیار» محورهای اصلی این همایش هستند.
در این همایش از چاپ نسخه برگردان اصول حساب هندی کوشیار گیلانی و نسخۀ اسطرلاب کوشیار ترجمۀ فارسی کهن رونمایی خواهد شد.
همایش «میراث علمی کوشیار گیلانی روز دوشنبه ۵ اسفند ماه ۱۳۹۲ (۲۴ فوریه ۲۰۱۴) برگزار می شود.
دکتر حسین معصومی همدانی، پروفسور لنارت برگرن ( از کانادا)، دکتر محمد باقری، دکتر حنیف قلندری، خانم مریم زمانی دکتر اکبر ایرانی و سید هادی طباطبایی از سخنرانان این همایش هستند.
اخبار مرتبط
…………………………………………………