- مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب - https://mirasmaktoob.com -

تاریخچۀ مالی – مالیاتی ایران از صفویه تا پایان قاجاریه

اگرچه تاریخ سیاسی سلسله ها و دودمان هایی که در گذشته بر ایران حکم رانده بودند، بیشتر موضوع پژوهش ها گردیده و نشر یافته است ، اما در این مقالات اقتصاد سیاسی، اصول ناظر بر جمع آوری مالیات ها و تأثیرات اجتماعی، کشاورزی و بازرگانی کمتر مورد توجه بوده است.

با این همه پیکرۀ درخوری از ادبیات و اسناد وابسته به لابلای اقتصاد و مدیریت در تاریخ جامعۀ ایران به ویژه در دوره های صفوی و قاجاری طی دهه های گذشته نزدیک فراهم شده و پدید آمده است.

این کتاب چنان که از نام آن برمی آید، وضعیت و چگونگی تأمین مالی اعم از مداخل و مخارج سلسله های حکومتی ایران طی 425 سال، از آغاز صفویه تا پایان قاجاریه را بررسی و تحلیل می کند. چگونگی برآمدن و فروریختن سلسله ها و چگونگی وضع مالیات ها را مد نظر قرار می دهد. مالیات هایی که علاوه به دسترنج آنها توان مردم این مرز و بوم نیز می ربود.

در بخشی از مقدمۀ دکتر احسان یارشاطر بر این کتاب آمده است: «اثر حاضر در تعریف و تحلیل سیاست های مالیاتی و دستگاه مالی فراگیر از دورۀ صفویه تا پایان قاجاری کوششی پر ارزشی به جا گذاشته است. چگونگی تعیین درآمدهای کشور، وصل این درآمدها و هزینه و مصرف شدن آنها که در واقع رفتار اقتصادی نهفته در هر کشور است. دکتر فلور در برخورد با این موضوع، روشنگری درخور توجهی بر شیوۀ مدیریت زمین، وضعیت روستاها، مدیریت اراضی واقعی، گوناگونی ممالک، خالصه و موات، گوناگونی مالیات ها، شیوه های بودجه بندی، نگاهی ژرف و دقیق افکنده است.

او همچنین شمار بسیاری از مقام های رسمی کشورو عنوان ها و نیز واژه هایی چون سررشته داری، بیگلربیگی، وظیفه، مقرری، همه ساله، صدر خاصه، صدر ممالک، صاحب جمع، تحویلدار، ناظر، مستوفی، روزنامه، توجیه، جمع، وجوه و بسیاری دیگر را برشمرده است که در واژگان پایانی کتاب اشاره شده اند.»

فلور، ویلم ام، تاریخچۀ مالی – مالیاتی ایران از صفویه تا پایان قاجاریه : 1344 – 906 ق / 1925 – 1500 م، ترجمه: مرتضی کاظمی یزدی، تهران، نشر تاریخ ایران، 730 صفحه، قطع: رقعی، شمارگان: 200 نسخه، بها: 260000 ریال، 1394.

[1]
[2]