- مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب - https://mirasmaktoob.com -

علم به کجا می‌رود؟

میراث مکتوب – در کتاب علم به کجا می‌رود؟ دربارۀ فلسفه علوم نوشته شده است. در این مطالعه ماکس پلانک طرحی خلاصه از علم فیزیک در‌ آلمان را ترسیم و خطوط اصلی تکامل گروههای خاص و اندیشه‌های گوناگون را مشخص می‌کند.

مردمی که زندگی خود را وقف بر خدمت علم کرده‎اند فراوان هستند و انواع مختلف دارند. و البته همه آنان تنها به خاطر خود علم نیست که در این راه پا گذاشته‌اند. بسیاری از آنان رو به درون معبد علم آمده‎اند تا فرصتی به دست آرند و هنرمندی خاص خویش را به نظر دیگران برسانند.

نام ماکس پلانک در تاریخ علم فیزیک چه اهمیت ومقامی دارد؟ در پایان قرن ۱۹ نخستین بار امکان آن فراهم آمد که رفتار افراد مولکول و اتم و الکترون را تحت مطالعه قرار دهند. آن قرن چندان طول کشید تا علم بتواند این مطلب را کشف کند که بعضی از نمودها، و بالخاصه تشعشع و گرانش در مقابل هر کوششی برای بیان آن‎ها از طریق مکانیکی محض مقاومت نشان می‎دهند. در همان زمان که فیلسوفان هنوز در این باره بحث میکردند که آیا ممکن است ماشینی ساخته شود که محصول آن افکار نیوتون و احساسات باخ یا الهام میکلانژ بوده باشد.

و در این باره ماکس پلاک استاد دانشگاه برلن، توضیحی موقتی برای بعضی از نمودهای تشعشعی آورد که تا آن زمان گردن به هیچ توضیحی نمی‎نهادند. نه تنها توضیح وی طبعا غیرمکانیکی بود، بلکه امکان نداشت که آن را با رشته‎ی اندیشه مکانیکی ارتباط دهند. و بیش‎تر به همین دلیل بود که نظر وی در معرض نقادی و حمله و حتا استهزا قرار گرفت. ولی بعدها معلوم شد که به صورتی درخشان ثمربخش است، و همین نظر مقدماتی وی بود که بالاخره تکامل یافت و از آن «نظریه کوانتوم» جدید پیدا شد که یکی از مقتدرترین اصول فیزیک جدید است. و نیز با این‎که در آن زمان چندان آشکار نبود این نظریه علامت پایان دوره‏ی مکانیکی و آغاز دوره‎ جدیدی در علم شد.

در بخشی از مقدمه انیشتین در این کتاب آمده است: «عالیترین وظیفه دانشمند فیزیک اکتشاف کلی‌ترین قوانین اساسی است که به صورتی منطقی می‌توان با آنها تصویری از جهان ساخت؛ ولی برای دست یافتن به چنین قوانین اساسی راه منطقی وجود ندارد. تنها راه موجود راه اشراق و علم حضوری است و آن از این احساس نتیجه می‌شود که در ماورای ظواهر نظمی وجود دارد که تجربه این نظم موجود را محسوس‌تر می‌سازد. آیا کسی حق دارد بگوید که هر دستگاه (سیستم) فیزیکی امکان‌پذیر است و ارزش و صحت آن با دستگاههای دیگر برابر است، به طور نظری در این طرز تفکر هیچ امر غیرمنطقی وجود ندارد، ولی تاریخ تکامل علم نشان داده است که در هر مرحله از پیشرفت، یکی از ساختمانهای نظری قابل تصور مزیت و رجحان خود را بر دیگران اثبات می‌کند.»

کتاب علم به کجا می رود؟ نوشته ماکس پلانک ترجمه احمد آرام در ۲۲۹ صفحه به بهای ۱۰۵۰۰۰ ریال از سوی شرکت سهامی انتشار در سال ۱۳۹۲ به چاپ رسیده است.

[1]
[2]