میراث مکتوب- در‌حالی‌که پژوهش‌های قابل‌توجّهی دربارۀ نقّاشی‌های نسخههای خطّی و تصاویر شمایلی در سنن اسلامی انجام شده، ساز و کارهای دقیق ـ و شواهد مادّیِ ـ رفتارها و واکنش‌های عاطفیِ ناظران به تصاویر نقّاشی‌شده، حیطه‌ای است که عمدتاً غیرمکشوف مانده‌است.
پرسش‌های بسیاری قابل طرح هستند؛ برای مثال، آیا بینندگانْ تخریب نقّاشی‌ها را تنها به این علّت «به‌جا می‌آوردند» که تصویر شمایلی حرام پنداشته می‌شد، یا از سر ترسی که از زنده شدن احتمالی تصاویر بازنمودی داشتند؟ آیا واکنش احساسی و عینی افراد به تصاویر شمایلی می‌توانست دلایل عاطفی دیگری داشته‌باشد؟ آیا برخی افراد قصد تنبیه و انتقام داشتند؟ آیا اعمال مخرّب می‌توانست به‌قصد محافظت یا احترام به فرد تصویرشده، که شاید مقدّس یا متبرّک به شمار می‌رفت، انجام شده‌باشد؟ و سرانجام، آیا نشانه‌های محو و معیوب کردن دالّ بر تمایلات متناقض ـ تخریب و حفظ یک کلّ مصوّرـ است؟
اگرچه منابع متنی دربارۀ این مسائل به سکوت مایلند، اما تعدادی از نقّاشی‌های نسخههای خطّی ایرانی و ترکی قرون هشتم تا یازدهم هجری دربردارندۀ شواهدی از اقدامات تعمّدیِ مختلفی هستند که پاسخ‌های بالقوّه‌ای به این پرسش‌ها می‌دهند.
این جستار ترجمۀ فارسی مقاله‌ای از کریستین گروبر است که تلاش می‌کند بر اساس شواهد مادّی به این پرسش‌های اساسی پاسخ‌های محتملی دهد.
“In Defense and Devotion: Affective Practices in Early Modern Turco-Persian Manuscript Paintings” by Christiane Gruber
برای محافظت و از روی مهرورزی: اعمال عاطفی در نقاشی‌های نسخههای خطی ترکی ـ ایرانی دوران مدرن متقدّم/ ترجمۀ نسترن نجاتی
[2]