میراث مکتوب – کلیّات نظام قاری شامل مجموعه‌ای از آثار نظم و نثر محمود بن امیر احمد نظام قاری در زمینه پوشاک است که در نیمهٔ سدهٔ نهم هجری نگاشته شده است.
عمده بخش‌های این متن به شیوه نقیضه‌پردازی فراهم آمده و علیالظّاهر تنها مجموعه در متون فارسی است که در آن اختصاصاً به موضوع پوشاک پرداخته شده است.
از آنجا که بسیاری از پوشاک قدیم ایرانیان امروزه دیگر منسوخ شده‌اند، آگاهی‌های ما در این زمینه اندک است. البته نام پوشاک را همراه با توصیفی نه چندان دقیق در فرهنگ‌های لغت می‌توان دید امّا اینکه این نام‌ها دقیقاً به چه گونه از پوشاک اطلاق می‌شده، از فرهنگ‌ها به دست نمی‌آید. از جمله بخش‌های سودمند کلیات نظام قاری، بخشی است با عنوان «اسامی البسه به حروف تهجّی» که در آن به توصیف ویژگی‌های هرکدام از البسه پرداخته شده است. از آنجا که این بخش توسّط شخصی آشنا با موضوع پوشاک در سده نهم فراهم آمده، از دیدگاه سندیّت، یکی از مهم‌ترین آثار در این زمینه است. در بخش منظوم نیز علاوه بر زیبایی مضامین شعری –البته در حیطه نقیضه‌پردازانه آن- می‌توان ضبط درست نام پوشاک را به دست آورد؛ چرا که قرار گرفتن این نام‌ها در وزن شعر، کمک می‌کند تا در تلفّظ این نام‌ها دچار اشتباه نشویم.
با توجّه به اهمیّت چنین متنی، سال‌ها پیش از این میرزا حبیب اصفهانی بخشی از آثار نظام قاری را با نام دیوان البسه به سال ۱۳۰۳ ق در قسطنطنیه به چاپ رسانید. میرزا حبیب پیش از آن نیز دیوان بسحق اطعمه را –که ویژه غذاها بود- به چاپ رسانیده بود و چاپ دیوان البسه درواقع بعنوان مکمّل آن کار در نظر گرفته شده بود.
چاپ میرزا حبیب با امکانات آن روزگار از روی یک نسخه تنظیم شده بود و با توجّه به اینکه چاپ آن در بیرون از ایران و احتمالاً زیر دست حروفچین‌هایی که فارسی نمی‌دانستند انجام شده بود، نمی‌توانست چاپی کاملاً مطلوب از کار درآید. با اینحال چون تا آن زمان نسخه دیگری جز آنچه در دسترس میرزا حبیب بود در جایی شناخته نشده بود، چاپ وی تنها مرجع پژوهشگران برای استفاده از آثار نظام قاری بود. و البته باید گفت که میرزا حبیب با توجّه به امکانات روزگار خود، چاپی نسبتاً خوب از متن را ارائه کرده بود.
عمده بخش‌های این متن به شیوه نقیضه‌پردازی فراهم آمده و علیالظّاهر تنها مجموعه در متون فارسی است که در آن اختصاصاً به موضوع پوشاک پرداخته شده است.
از آنجا که بسیاری از پوشاک قدیم ایرانیان امروزه دیگر منسوخ شده‌اند، آگاهی‌های ما در این زمینه اندک است. البته نام پوشاک را همراه با توصیفی نه چندان دقیق در فرهنگ‌های لغت می‌توان دید امّا اینکه این نام‌ها دقیقاً به چه گونه از پوشاک اطلاق می‌شده، از فرهنگ‌ها به دست نمی‌آید. از جمله بخش‌های سودمند کلیات نظام قاری، بخشی است با عنوان «اسامی البسه به حروف تهجّی» که در آن به توصیف ویژگی‌های هرکدام از البسه پرداخته شده است. از آنجا که این بخش توسّط شخصی آشنا با موضوع پوشاک در سده نهم فراهم آمده، از دیدگاه سندیّت، یکی از مهم‌ترین آثار در این زمینه است. در بخش منظوم نیز علاوه بر زیبایی مضامین شعری –البته در حیطه نقیضه‌پردازانه آن- می‌توان ضبط درست نام پوشاک را به دست آورد؛ چرا که قرار گرفتن این نام‌ها در وزن شعر، کمک می‌کند تا در تلفّظ این نام‌ها دچار اشتباه نشویم.
با توجّه به اهمیّت چنین متنی، سال‌ها پیش از این میرزا حبیب اصفهانی بخشی از آثار نظام قاری را با نام دیوان البسه به سال ۱۳۰۳ ق در قسطنطنیه به چاپ رسانید. میرزا حبیب پیش از آن نیز دیوان بسحق اطعمه را –که ویژه غذاها بود- به چاپ رسانیده بود و چاپ دیوان البسه درواقع بعنوان مکمّل آن کار در نظر گرفته شده بود.
چاپ میرزا حبیب با امکانات آن روزگار از روی یک نسخه تنظیم شده بود و با توجّه به اینکه چاپ آن در بیرون از ایران و احتمالاً زیر دست حروفچین‌هایی که فارسی نمی‌دانستند انجام شده بود، نمی‌توانست چاپی کاملاً مطلوب از کار درآید. با اینحال چون تا آن زمان نسخه دیگری جز آنچه در دسترس میرزا حبیب بود در جایی شناخته نشده بود، چاپ وی تنها مرجع پژوهشگران برای استفاده از آثار نظام قاری بود. و البته باید گفت که میرزا حبیب با توجّه به امکانات روزگار خود، چاپی نسبتاً خوب از متن را ارائه کرده بود.
بعدها به سال ۱۳۵۹ خ چاپی از این اثر با همان عنوان دیوان البسه منتشر شد که درواقع چاپ افست از چاپ میرزا حبیب اصفهانی بود و فقط یادداشتی از آقای محمّد مشیری درباره اثر و مختصری درباره زندگی و آثار میرزاحبیب در آغاز آن نهاده شده بود.
آقای مشیری در یادداشت خود بر آغاز آن چاپ اشاره کرده است که متن را بر پایه دو نسخه کتابخانه دانشگاه استانبول تصحیح کرده امّا به دلایلی نتوانسته بود به حروفچینی متن بپردازد و ناگزیر همان چاپ میرزا حبیب را بصورت افست چاپ کردند. تا جایی که نویسنده این سطرها می‌داند پس از آن نیز آقای مشیری به انتشار متن تصحیحی خود از کلیّات نظام قاری نپرداخت.کلیّات نظام قاری ، پرداخته محمود بن امیر احمد نظام قاری، به کوشش دکتر رحیم طاهر، تهران، انتشارات کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی و انتشارات سفیر اردهال، ۱۳۹۱ خ.
آقای مشیری در یادداشت خود بر آغاز آن چاپ اشاره کرده است که متن را بر پایه دو نسخه کتابخانه دانشگاه استانبول تصحیح کرده امّا به دلایلی نتوانسته بود به حروفچینی متن بپردازد و ناگزیر همان چاپ میرزا حبیب را بصورت افست چاپ کردند. تا جایی که نویسنده این سطرها می‌داند پس از آن نیز آقای مشیری به انتشار متن تصحیحی خود از کلیّات نظام قاری نپرداخت.کلیّات نظام قاری ، پرداخته محمود بن امیر احمد نظام قاری، به کوشش دکتر رحیم طاهر، تهران، انتشارات کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی و انتشارات سفیر اردهال، ۱۳۹۱ خ.
معرفی کتاب از علی صفری آق قلعه