میراث مکتوب – «شهرت» و «ابهام» دو رویِ سکّه شناختِ شیخ جام است؛ شهرتی که به مدد مقامات‌های متعدد و انبوهِ داستان ها و حکایاتِ مریدانِ مقامات نویس به اوج و مرز افسانه رسیده است، و ابهامی که حقیقتِ آثار و نوشته‌های وی را در نوردیده و منظومه فکری و عرفانی وی را همچنان مستور و ناشناخته باقی گذاشته است. در این برزخِ حقیقت و افسانه، بعضی از نوشته‌ها و رساله‌های خاندانی می‌توانند سودمند و راهگشا باشند و رساله در اثبات بزرگی شیخ جام ره‌آورد مغتنمی است که از میراث خاندانی و عرفانی شیخ باقی مانده و اکنون تصحیح و منتشر شده است.
این رساله، نمایه‌ای از مهمترین و کلیدی ترین نکته ها درباره احوال شیخ احمد جام نامقی (۴۴۰ ـ ۵۳۶ هـ)، یکی از نامدارترین و مهم ترین چهره های عرفان و تصوّف خراسان ـ و بلکه ایران ـ است و هدف این رساله آن است که خواننده آثار و خواهنده اندیشه های شیخ جام از انبوه افسانه ها و حکایات برآمده از باورهای سطحی ـ و بعضاً ناروا ـ فاصله بگیرد و به حقیقتِ زندگی و منزلتِ معنوی شیخ آشناتر و نزدیک‌تر گردد.
طرح و بهانه نگارش این رساله در پی تعریضِ یکی از حاکمان عصر شیخ واقع گردیده که وی به انکار بر فرزند شیخ جام خُرده گرفته و فرزندِ دانشیِ شیخ (شهاب‌الدین اسماعیل بن احمد جام) از غربت و ناشناختگی حقیقت شیخ برمی‌آشوبد و منطقاً به تبیین منزلت حقیقی و معنوی شیخ می‌پردازد.
این رساله کوتاه یادگاری از رساله‌های قرن ششم به شمار می‌رود که با گذشت زمان در نزد تذکره‌نویسان عرفان و تصوّف به عنوان سندی مهم، مستدل و موجز در شرح احوال شیخ احمدجام(ژنده‌پیل) مورد نظر و توجه قرار گرفته است؛ مثلاً عبدالرحمان جامی (در کتاب نفحات‌الانس) در ذکر احوال شیخ جام عیناً از مطالب این رساله بهره گرفته و به چشم‌اندازهای عظمت و معنویت شیخ از منظر نگاه مؤلفِ این رساله اشاره نموده، هم‌چنین درویش‌علی بوزجانی (در کتاب روضهالریاحین) استناداً به نقل بخش‌‌هایی از این رساله پرداخته است. این ذکرها و استنادها بیانگر تأثیر و ارزش این رساله کوتاه در شناخت منزلت شیخ جام است.
خوشبختانه روایتِ منظوم این رساله در شمار حکایات و روایاتِ «مقامات منظوم شیخ جام» (بنا به نسخه‌ای یگانه و مغتنم) محفوظ باقی مانده است. به یُمن شناسایی و رونماییِ این اثر نویافته، این روایت منظوم نیز به متن اصلی رساله منضم گردیده که در بخش پیوست می‌تواند مورد نظر و توجّه علاقه مندان قرار گیرد.
با همه ارزش‌‌هایی که برشمردیم این رساله ارزشی دیگر و به‌افزون نیز در روزگار ما دارد؛ روزگاری که وقت و فرصت و حوصله مطالعه بسیار اندک و تنگ است و مسلماً نوشته ها و رساله‌هایی چنین کوتاه وگذرا می‌توانند رغبت‌افزا و راهگشا باشند و این رساله چنین است: رساله‌ای کوتاه، با مهمترین و کلیدیترین نکتهها و دانستنی‌ها در احوال شیخ جام.
این رساله بنا به دو نسخه کهن مربوط به قرن نهم تصحیح گردیده و از آنجا که بعضی اشارات و عبارات رساله ممکن است برای خوانندگان مبهم و نارسا باشد تعلیقات و توضیحاتی نیز در بخش پایانیِ رساله ذکر گردیده که طبعاً برای خوانندگان و علاقه‌مندان حوزه «شیخِ جام‌پژوهی» سودمند و راهگشاست.
قابل ذکر است که «پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی» تاکنون در نشر آثار شیخ احمدجام (ژنده‌پیل) اهتمام و توجّه ویژه داشته و «سراج السائرین» و «بحار الحقیقه» شیخ جام و نیز «حدیقه الحقیقه» قطب‌الدین محمد جامی (نواده شیخ جام) را با تصحیح و توضیح این قلم منتشر نموده است.
رساله در اثبات بزرگی شیخ جام به قلم شهاب‌الدین اسماعیل بن احمد جام به تصحیح و توضیح دکتر حسن نصیری جامی از سوی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در۱۶۰ صفحه و به قیمت ۸۰۰۰ تومان منتشر شده است.
این رساله، نمایه‌ای از مهمترین و کلیدی ترین نکته ها درباره احوال شیخ احمد جام نامقی (۴۴۰ ـ ۵۳۶ هـ)، یکی از نامدارترین و مهم ترین چهره های عرفان و تصوّف خراسان ـ و بلکه ایران ـ است و هدف این رساله آن است که خواننده آثار و خواهنده اندیشه های شیخ جام از انبوه افسانه ها و حکایات برآمده از باورهای سطحی ـ و بعضاً ناروا ـ فاصله بگیرد و به حقیقتِ زندگی و منزلتِ معنوی شیخ آشناتر و نزدیک‌تر گردد.
طرح و بهانه نگارش این رساله در پی تعریضِ یکی از حاکمان عصر شیخ واقع گردیده که وی به انکار بر فرزند شیخ جام خُرده گرفته و فرزندِ دانشیِ شیخ (شهاب‌الدین اسماعیل بن احمد جام) از غربت و ناشناختگی حقیقت شیخ برمی‌آشوبد و منطقاً به تبیین منزلت حقیقی و معنوی شیخ می‌پردازد.
این رساله کوتاه یادگاری از رساله‌های قرن ششم به شمار می‌رود که با گذشت زمان در نزد تذکره‌نویسان عرفان و تصوّف به عنوان سندی مهم، مستدل و موجز در شرح احوال شیخ احمدجام(ژنده‌پیل) مورد نظر و توجه قرار گرفته است؛ مثلاً عبدالرحمان جامی (در کتاب نفحات‌الانس) در ذکر احوال شیخ جام عیناً از مطالب این رساله بهره گرفته و به چشم‌اندازهای عظمت و معنویت شیخ از منظر نگاه مؤلفِ این رساله اشاره نموده، هم‌چنین درویش‌علی بوزجانی (در کتاب روضهالریاحین) استناداً به نقل بخش‌‌هایی از این رساله پرداخته است. این ذکرها و استنادها بیانگر تأثیر و ارزش این رساله کوتاه در شناخت منزلت شیخ جام است.
خوشبختانه روایتِ منظوم این رساله در شمار حکایات و روایاتِ «مقامات منظوم شیخ جام» (بنا به نسخه‌ای یگانه و مغتنم) محفوظ باقی مانده است. به یُمن شناسایی و رونماییِ این اثر نویافته، این روایت منظوم نیز به متن اصلی رساله منضم گردیده که در بخش پیوست می‌تواند مورد نظر و توجّه علاقه مندان قرار گیرد.
با همه ارزش‌‌هایی که برشمردیم این رساله ارزشی دیگر و به‌افزون نیز در روزگار ما دارد؛ روزگاری که وقت و فرصت و حوصله مطالعه بسیار اندک و تنگ است و مسلماً نوشته ها و رساله‌هایی چنین کوتاه وگذرا می‌توانند رغبت‌افزا و راهگشا باشند و این رساله چنین است: رساله‌ای کوتاه، با مهمترین و کلیدیترین نکتهها و دانستنی‌ها در احوال شیخ جام.
این رساله بنا به دو نسخه کهن مربوط به قرن نهم تصحیح گردیده و از آنجا که بعضی اشارات و عبارات رساله ممکن است برای خوانندگان مبهم و نارسا باشد تعلیقات و توضیحاتی نیز در بخش پایانیِ رساله ذکر گردیده که طبعاً برای خوانندگان و علاقه‌مندان حوزه «شیخِ جام‌پژوهی» سودمند و راهگشاست.
قابل ذکر است که «پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی» تاکنون در نشر آثار شیخ احمدجام (ژنده‌پیل) اهتمام و توجّه ویژه داشته و «سراج السائرین» و «بحار الحقیقه» شیخ جام و نیز «حدیقه الحقیقه» قطب‌الدین محمد جامی (نواده شیخ جام) را با تصحیح و توضیح این قلم منتشر نموده است.
رساله در اثبات بزرگی شیخ جام به قلم شهاب‌الدین اسماعیل بن احمد جام به تصحیح و توضیح دکتر حسن نصیری جامی از سوی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در۱۶۰ صفحه و به قیمت ۸۰۰۰ تومان منتشر شده است.
معرفی کتاب از دکتر حسن نصیری جامی………………………………………………….
نظر کاربر: احمد عابدی تربت جام
جمعه ۱۹ مهر ۱۳۹۲ – ۲۰:۰۷
سلام بر اقای نصیری استاد بزرگ گوار شما تنها کسی هستید که از تربت جام اهمیت کردید وسایت زده ید همیشه موفق وپیروز باشید ..