میراث مکتوب – عطار در مصیبت نامه در ستایش از شعر خود چنین می سراید:
آب هر معنی، چنانم روشن است/ کانچه خواهم، جمله، در دست من است
می نباید شد بحمدالله به زور/ همچو فردوسی ز بیتی در تنور
همچو نوح آبی به زور آید مرا/ زانکه طوفان از تنور آید مرا
از تنورم چون رسد طوفان به زور/ هیچ حاجت نیست رفتن در تنور
همچو فردوسی فقع خواهم گشود/ چون سنایی، بی طمع خواهم گشود
(عطار، 1386: 448 – 449)
بیت دوم مبهم است و این باهام را قزوینی نیز یادآور شده بود (قزوینی، 1388: 6/103). به نوشتۀ زنده یاد محمدامین ریاحی «در تنور رفتن فردوسی برای بیتی اشاره به افسانه ای است که ظاهراً جای دیگر نیامده» (ریاحی؛ 1372: 258). آیدنلو بر اساس یکی از روایات مردمی دربارۀ فردوسی حدس می زند که در داستانی که در نیشابور عصر عطار رایج بوده – و صورت مکتوب آن فعلاً به دست ما نرسیده – فردوسی برای سرودن یا تکمیل بیتی به منظور تأمل بهتر در خلوت، درون تنور رفته است.
متن کامل این مقاله نوشتۀ ابوالفضل خطیبی که در شمارۀ 69 – 68 دوماهنامۀ گزارش میراث (دوماهنامۀ تخصصی اطلاع رسانی در حوزۀ نقد و تصحیح متون، نسخه شناسی و ایران شناسی، دورۀ دوم، سال نهم، شمارۀ اول و دوم، فروردین – تیر 1394) منتشر شده است اینجا [1] بخوانید.