- مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب - https://mirasmaktoob.com -

فرهنگ فارسی گفتاری

میراث مکتوب – واژه‌ها و اصطلاحات رایج در فارسی امروز را به دو دستۀ کلی رسمی و گفتاری می‌توان تقسیم کرد. بخش اعظم این واژگان بی‌نشان‌اند، یعنی هیچ رنگ و بوی خاصی ندارند و در هر دو نوع گفتاری یا نوشتاری ممکن است به کار روند؛ مانند «آنجا، امسال، اسب، اراده، امید، برادر، خوشحال، شادی، زمین، نابغه، تصمیم گرفتن، فراموش کردن» و امثال آن. حدود یک‌پنجم واژگان فارسی امروز متعلق به گونۀ گفتاری است. بنابراین اگر کل واحدهای واژگانی فارسی امروز را چهل‌هزار تا فرض کنیم، یک‌پنجم این‌ مقدار، یعنی حدود هشت‌هزار تا، مختص فارسی گفتاری است. مجموعۀ حاضر دربردارندۀ این بخش از فارسی امروز است.

 

 

منظور از فارسی گفتاری آن بخش از زبان فارسی معیار ــ یعنی لهجۀ تهرانی ــ است که اهل زبان در گفت‌وگوهای روزمرّۀ خود به طور طبیعی به کار می‌برند و کاربرد آن را در گفتار یا نوشتار رسمی غیرعادی و نابجا می‌شمارند. لذا اگر کسی مثلاً در سخنرانی یا نوشتۀ رسمی خود از اصطلاحاتی چون «پدرصلواتی، قمپز درکردن یا تا لِنگ ظهر خوابیدن» استفاده کند، برای فارسی‌زبانان عجیب و غیرطبیعی جلوه خواهد کرد.

نویسندۀ فرهنگ فارسی گفتاری واحدهای واژگانی فرهنگ حاضر را در طول چندین سال و عمدتاً از گفت‌وگوهای روزانۀ فارسی‌زبانان، برنامه‌های رادیو و تلویزیون، و نوشته‌های وبگاه‌ها و وب‌نوشت‌های گوناگون گردآوری کرده است و این در حالی است که فرهنگ‌های مشابهی که تا کنون به فارسی تألیف و منتشر شده‌اند عمدتاً متکی بر متون ادبیات داستانی معاصر بوده‌اند. نویسنده در ابتدای این مجموعه به بیان ویژگی‌های فارسی گفتاری پرداخته است و آن‌ها را در حوزه‌های آوایی و دستوری و واژگانی ـ کاربردی برشمرده است و پس از آن راهنمای استفاده از فرهنگ را، شامل مدخل‌بندی، تلفظ؛ هویت دستوری، برچسب‌های کاربردی و اخلاقی، و ثبت فارسی گفتاری، آورده است. پس از متنِ فرهنگ نیز جدول آوانگاری و تحولات آوایی فارسی گفتاری در مقایسه با فارسی رسمی، بخش‌های پایانی این مجموعه را تشکیل می‌دهند.

کتاب فرهنگ فارسی گفتاری نوشتۀ آقای بهروز صفرزاده است که انتشارات کتاب بهار آن را در ۴۰۶ صفحه و با شمارگان ۱۰۰۰ نسخه، به بهای ۳۲۰۰۰۰ ریال منتشر کرده است.

منبع: فرهنگستان زبان و ادب فارسی

[1]
[2]