- مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب - https://mirasmaktoob.com -

آشنایی با پروژۀ ایسمی / دسترسی به نسخه های خطی دورۀ اسلامی در زمینۀ علوم دقیقه

میراث مکتوب – به ابتکار مؤسّسۀ مطالعات اسلامی مک‌گیل و مؤسّسۀ ماکس‌پلانک، تصاویر 123 دست‌نوشتۀ علمی و ریاضی متعلّق به کتاب‌خانۀ دولتی برلین از طریق پایگاه ویژه‌ای در دسترس عموم قرار گرفته است. مبنای اصلی اطّلاعات و فراداده‌های این نسخ خطّی، فهرست ویلهلم آلوارث است که در 1899-1887 منتشر شد. این اطلاعات با مراجعه به تصاویر نسخ مورد بازبینی، اصلاح و به‌روزرسانی قرار گرفته است. برای دسته‌بندی و نمایش اطلاعات از یک سیستم جدید اطلاعات که مخصوص این پروژه طراحی شده، و برای نمایش تصاویر نسخ نیز از مرورگر تصویر DIVA، طراحی شدۀ لابراتوار بایگانی‌ها و کتابخانه‌های موسیقی دیجیتال دانشگاه مک گیل، بهره برده شده است.

 

پایگاه مورد اشاره در حقیقت بخشی از «طرح ابتکاری دست‌نوشته‌های علمی اسلامی» است که به اختصار «ایسمی» نامیده می‌شود. هدف این پروژه در دسترس‌ قراردادنِ اطّلاعات همۀ نسخه‌های خطّی دورۀ اسلامی در زمینۀ علوم دقیقه (اخترشناسی، ریاضیّات، نورشناسی، جغرافیای ریاضی، موسیقی، مکانیک و رشته‌های مرتبط) است که به زبان‌های عربی، فارسی، ترکی و یا دیگر زبان‌‌ها تألیف شده‌اند.

پروژۀ ایسمی حاصل تشریک مساعی مؤسّسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل در مونترآل کانادا و مؤسّسۀ تاریخ علم ماکس‌پلانک در برلین آلمان است. در مک‌گیل، پژوهش‌گران ایسمی و همکارانشان در «طرح ابتکاری پایگاه داده‌های فلسفۀ اسلامی پساکلاسیک» (پیپدی)، بیش از ششصدهزار تصویر از چهارهزار جلد نسخۀ خطّی را گرد آورده‌ و مورد بررسی دقیق قرار داده‌اند. گروه مؤسسۀ ماکس‌پلانک پایگاه داده‌ای مبتکرانه فراهم آورده است که اطّلاعات در آن ذخیره و برای تحلیل بازیابی شده‌اند.

در حال حاضر این پایگاه داده‌ها حاوی 2200 مدخل اشخاص (شاملِ مؤلّفان، مفسّران، کاتبان، مصحّحان، مهدی إلیه‌ها، تذهیب‌کاران، رسّام‌ها، مالکان نسخه، شاگردان، نسخه خوان‌ها، مدرّسان و مترجمان) است که در سراسر جهان اسلام از اسپانیای اسلامی تا هند و مرزهای چین، از قرن دوم تا قرن چهاردهم هجری فعّال بوده‌اند. این افراد به صورت الکترونیکی به متون، رساله‌های منفرد به صورت نسخ خطّی، محل تدریس و تعلیم و غیره مرتبط شده‌اند. مسئولان این پروژه در نظر دارند علاوه بر اینکه تصاویر نسخ خطی بیشتری را در دسترس قرار دهند، پایگاه اطلاعات خود را به تدریج گسترش دهند.

رضا پورجوادی، سجاد نیک‌فهم خوب‌روان، فاطمه سوادی و پویان شهیدی از پژوهشگران ایرانی در حوزۀ تاریخ علم دورۀ اسلامی و پروفسور احسان فضلی اوغلو، سرگئی تورکین، آدام گاچک، تارو میمورا، دِمییَن یانوس و والتر یونگ از دیگر پژوهشگرانی هستند که در تکمیل این پروژه همکاری داشته‌اند. 

علاقه مندان برای مطالعۀ جزئیات فنی پروژه می‌توانند به متن زیر مراجعه نمایند:

«به سوی جامعه‌شناسی علوم دقیقه در جهان اسلام» [1]

برای دیدن افراد همکار در این پروژه اینجا [2] کلیک کنید.

[3]
[4]