- مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب - https://mirasmaktoob.com -

تحقیقی دربارۀ نام ایوان ضحّاک در شاهنامه و سنی ملوک الارض و الانبیاء

میراث مکتوب -نام ایوان ضحّاک در شاهنامۀ فردوسی به صورت «کنگ دز هوخت» آمده است.

برخی از محققان، جزء «هوخت» در ترکیب را با واژۀ hūxt در پهلوی تطبیق داده و آن را «کنگ دز پاک» معنی کرده اند. این تعبیر صائب به نظر نمی رسد؛ چه قراینی در دست است که نشان می دهد لفظ «هوخت» در این ترکیب ربطی به واژۀ hūxt در پهلوی ندارد. گذشته از این، واژۀ hūxt در متون پهلوی به معنی «پاک» استعمال نشده است. نام ایوان ضحّاک، علاوه بر شاهنامۀ فردوسی، در گزارشی از حمزۀ اصفهانی به صورت «کلنگ دیس» و «دمن حت»، در مجمل التواریخ و القصص به صورت های «کنگ دژ هوخت»، «کلنگ دیس» و «دس حت» و جزء اوّل آن در تاریخ الامم به صورت «زرنج» ضبط شده -است. بر اساس شواهد و قراینی که در مقالۀ حاضر گزارش شده اند، می توان یقین داشت که همۀ این گونه ها، تعبیر نادرستی از Kurind dušīd/ dužīd در خداینامۀ پهلوی هستند؛ خود گونۀ اخیر نیز قطعاً مأخوذ از اصل Kuuirita dužīta (تحت اللفظ: «کُریْنْد صعب العبور» یا «کُریْنْد دست نایافتنی») نام جایگاهی در اوستا است.

متن کامل این مقاله نوشتۀ چنگیز مولایی که در نشریۀ جستارهای ادبی سال 47، شماره 186 منتشر شده است اینجا [1]بخوانید.

[2]
[3]