کتاب «ابیات بحثبرانگیز شاهنامه» با گردآوری بهراد بنائی، رومینا رضوانی و ویشار کاوه، از سوی مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب منتشر شد.
دفتر اول «ابیات بحثبرانگیز شاهنامه» (فهرست ابیات بررسیشده در مقالات فارسی، از آغاز تا پایان سال 1385 ش) با یادداشتی از دکتر جلال خالقی مطلق در ابتدای کتاب منتشر شده است. دکتر خالقی مطلق در این یادداشت نوشته است:
«از زمانی که پژوهش شاهنامه به شیوۀ نوین آغاز گردید، دشواری دریافت برخی از بیتهای آن نظر پژوهندگان را به خود جلب کرد و دربارۀ تصحیح و تعبیر آنها نظریاتی داده شده. هر چه پژوهش متن شاهنامه و کار تصحیح متن آن پیشرفت کرد، به همان نسبت بر شمار ابیات مورد بحث افزوده گردید. این دشواریها علل گوناگون دارد و آنچه نگارنده به تجربه به آن رسیده اینها است:
۱. نبودن نویسشِ (ضبط) اصلی در دستنویسهایی که تا کنون شناخته و به کار گرفته شدهاند و چه بسا در هیچ یک از دستنویسهای موجود؛
۲. وجود چند نویسش دارای مفهوم و همطراز؛
۳. دشواری معنی واژهها یا صورتهای دستوری؛
۴. ناآگاهی ما از دیدگاه شاعر یا نکاتی مربوط به فرهنگ، تاریخ، آیینهای درباری و لشکری و کشوری و آداب و رسوم کهن؛
۵. ناشناخته بودن نام کسان و جایها؛
۶. دشواریهای وزن و قافیه؛
۷. دشواریهای املاء و رسم الخط؛
۸. دشواریهای کاذب که بر اثر «هوس نوجویی» پژوهندگان پدید آمده است.
اهمیت کتاب حاضر در این است که شمار بزرگی از بیتهای بحثانگیز را، که موضوع بحث شاهنامهپژوهان بودهاند، یکجا در دسترس خوانندگان و اهل فن قرار داده است. از آنجا که نشانی بیتها در تصحیح نگارنده نیز تعیین شده است، پژوهندگان میتوانند به آن تصحیح رجوع کنند و به دگرنوشتها، و در صورت لزوم به بیتهای پس و پیش آنها، توجه کنند و نظر خود را ابراز دارند. البته در میان این بیتها نمونههایی نیز یافت میشود که دیگر مشکلی ندارند، یا حتی از آغاز هم مشکلی نداشتهاند.
نگارنده خود را سپاسمند کوشش نستوه گردآورندگان این مجموعه، به راهنمایی دانشمند گرامی آقای مسعود راستیپور، و نیز همت مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب میداند و تردید ندارد که دیگر شاهنامهپژوهان و دوستداران این اثر گرانسنگ در این سپاس با او هم سخناند».
[1]
در ابتداتی مقدمۀ کتاب نیز میخوانیم: «در این کتاب کوشیدهایم تا مباحث و پژوهشهای علمی و ادبی دربارۀ ابیات شاهنامه را از مقالات منتشرشدۀ فارسی (در نشریات و پیایندها و مجموعههای مقالات فارسی تا پایان سال 1385) گردآوری کنیم. به این ترتیب که هر بیتِ موردبحث، به ترتیب الفبایی حروف ابتدایی ابیات، به پژوهشهای مرتبط ارجاع داده شده است تا برای بررسی پیشینۀ پژوهش و یا حل مسائل ابیات بحثبرانگیز، یکجا در دسترس محققان قرار گیرد».
در ادامه نیز در خصوص لزوم گردآوری این کتاب نوشته شده «از آنجا که نه تصحیح بینقصی از شاهنامۀ فردوسی فراهم آمده است و نه شرح جامعی، همچنان ابیات فراوانی از این اثر مورد بحث پژوهشگران است و نکات متعددی از آن نایافته مانده و هنوز جزئیات ابیات فراوانی روشن نشده است. در عین حال، در میان مقالات و مطالبی که محققان تا کنون نوشتهاند، نکتههای زیادی مطرح شده که از نظر دیگران دور مانده است. بنابراین، جای خالی فهرست گستردهای از مقالات مشهور و کمترخوانده شده، جدا از شرحهای شاهنامه، حس میشد تا پیشینۀ مطالب در دسترس شاهنامهپژوهان باشد؛ مطالبی که آگاهی از آنها بدون یادداشتبرداری شخصی امکانپذیر نیست».
در ادامه آمده است: «دو کتاب کتابشناسی فردوسی و شاهنامه و فهرست توصیفی ـ تحلیلی مقالات مربوط به فردوسی و شاهنامه (تفصیل کتاب اول) این خلأ را تا حد خوبی پر میکنند و با رجوع به آنها هر پژوهشگری میتواند به بخش اعظم پیشینۀ پژوهشهای مربوط به شاهنامه برسد، اما همچنان بحثهای تخصصیتر و فنیتر در میان مقالات متعدد مورد ارجاع ممکن است فوت شود و یا حوصلۀ بررسی تمام آنها و استخراج نکاتشان نباشد. از طرفی، بسیاری از مطالب طرحشده دربارۀ ابیات شاهنامه در مقالاتی است که اصلا موضوعشان شاهنامهپژوهی نیست و طبعا در فهارس مذکور یافت نمیشوند. در اثر حاضر، تمام مطالب تخصصی و فنی در میان تمام مقالات یک جا جمع شده است تا پیشینۀ دقیقتر و جامعتری در دسترس باشد».
همچنین در بخشی از توضیح شیوۀ کار گفته شده است: مؤلفان کوشیدهاند که تمام مقالات مرتبط با حوزههای ادبیات، تاریخ، فرهنگ، زبانشناسی، زبانهای باستانی و ایرانشناسی (تا پایان سال 1385) را، که ارتباطی با شاهنامه داشتهاند، بررسی کنند. همچنین بیان شده که هر بیتی که بحثی در یکی از حوزههای یادشده دربارۀ آن شده بود، اعم از اصیل و الحاقی، در کتاب حاضر گنجانده شده است.
دفتر اول «ابیات بحثبرانگیز شاهنامه» (فهرست ابیات بررسیشده در مقالات فارسی، از آغاز تا پایان سال 1385 ش) با گردآوری بهراد بنائی، رومینا رضوانی و ویشار کاوه، و با مقدمۀ جلال خالقی مطلق، در 651 صفحه و با قیمت یک میلیون و صدهزار تومان، از سوی مؤسّسه پژوهشی میراث مکتوب منتشر شده است.
علاقهمندان برای خرید این کتاب میتوانند از طریق شماره تلفن ۰۲۱۶۶۴۹۰۶۱۲ داخلی ۱۰۵ با دفتر فروش مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب تماس حاصل کرده و یا به وبگاه فروش mirasmaktoob.net [2] مراجعه کنند.