هفدهمین آیین بزرگداشت حامیان نسخ خطی با شعار «میراث دیروز، اندیشه امروز»، در بهمنماه ۱۴۰۴ برگزار می‌شود. با نزدیک شدن به این رویداد با دبیر اجرایی همایش که خود در سال‌های گذشته از برگزیدگان این آیین بوده است، درباره اهمیت نسخ خطی و برگزاری مراسمی برای حامیان آن گفت و گو کردیم.
هومن یوسفدهی، مدیرکلّ کتاب‌های خطّی و نادر سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، دکترای زبان و ادبیات فارسی دارد و پژوهشگر تاریخ و ادبیّات، متن پژوه و برنده کتاب سال در حوزۀ تصحیح متن است.
نسخ خطی؛ کارنامۀ درخشان نیاکان ما
یوسفدهی گفت: نسخه‌های خطی، میراث مشترک ملّی، سندّ هویّت و مدنیّت ملّتها محسوب می‌شود که در این میان، نسخه‌های خطی ایرانی- اسلامی جایگاه ویژهای دارند. این نسخه‌ها حاصل عمر و تلاش بزرگان علم و ادب و هنرمندان کتاب آرایی ایران و جهان اسلام هستند و کارنامۀ درخشان نیاکان ما در اکثر رشته‌های علمی رایج در ادوار تاریخی گذشته محسوب می‌شوند.
جایگاه آیین بزرگداشت حامیان نسخ خطی
دبیر اجرایی همایش بزرگداشت حامیان نسخ خطی، سپس به جایگاه این رویداد در حفظ این میراث فرهنگی پرداخت و افزود: شناسایی، گردآوری، حفظ و انتشار نسخ خطّی مربوط به قلمرو فرهنگی ایران، به هر خطّ و زبانی نوشته شده باشد، وظیفۀ ملّی و مسئولیت اجتماعی آحاد ملّت و همه نهادهای خصوصی و دولتی کشور است.
وی ادامه داد: این میراث ملّی در هرکجای جهان نگهداری شود، سنگ نشان فرهنگ ما در گسترۀ پهناور فرهنگ ایران محسوب می‌شود و عاملی وحدت‌بخش برای ملّت ماست.
یوسفدهی تاکید کرد: آیین بزرگداشت حامیان نسخ خطّی تلاشی برای ترویج و تبلیغ این وظیفه ملّی و مسئولیت اجتماعی است.
اهمیت برگزاری رویدادی برای حامیان نسخ خطی
مدیرکلّ کتاب‌های خطّی و نادر سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران درباره اهمیت برگزاری رویدادی برای حامیان نسخ خطی گفت: ما در روزگاری زندگی می‌کنیم که با تغییر سبک زندگی تحوّلات شگرف فرهنگی و فناورانه، پرداختن به موضوعاتی چون نسخ خطّی به تدریج کمرنگ شده است. رویدادهایی چون آیین بزرگداشت حامیان نسخ خطّی یادآور اهمّیت حفظ و نگهداری میرات مکتوب و لزوم تصحیح، پژوهش و انتشار این آثار است و به نوعی تلاش برای زنده نگهداشتن این چنین تلاش‌هایی در عرصۀ علم و فرهنگ این سرزمین است.
جلب توجّه عمومی به موضوع اهدا و وقف کتاب
دبیر اجرایی هفدهمین آیین بزرگداشت حامیان نسخ خطی با مروری بر ۱۶ دوره برگزاری این رویداد گفت: نخستین «آیین بزرگداشت حامیان نسخ خطّی» در سال ۱۳۷۹ برگزار شد و تا سال ۱۳۹۳ به صورت سالانه ادامه یافت و سپس تا سال ۱۳۹۷ به صورت دوسالانه بود؛ از دورۀ چهاردهم در پی بیماری همه‌گیر کرونا و مهیّا نبودن شرایط چند سالی ما دچار وقفه بودیم.
وی تاکید کرد: این آیین یکی از مهمترین رویدادهای فرهنگی کشور در سطح ملّی است و هر بار توجّهات بیشتری را به خود جلب کرده و خوشبختانه تأثیر قابل توجّهی بر ترویج همۀ رشته‌ها و فعّالیت‌های مرتبط با نسخ خطّی داشته است؛ از تصحیح و چاپ و نشر بگیرید تا کتابداری و فهرست‌نویسی و مرمّت و …. این آیین توجّه عمومی را به موضوع اهدا و وقف کتاب، اعمّ از خطّی و چاپی جلب کرده است.
یوسفدهی ادامه داد: یکی دیگر از بخش‌های مهمّ این آیین، تجلیل از چهره‌های ویژه در هر دوره آن است که نتیجۀ آن معرّفی شخصیت‌های بزرگ حوزۀ نسخ خطّی به عموم مردم است که با انتشار مجموعه مقالاتی به نام و یاد این بزرگان همراه است؛ در واقع هم معرّفی شخصیت‌های ملّی و صاحب‌نام در این حوزه پژوهشی و علمی و هنری است و هم موجب عرضۀ یک محصول علمی و فرهنگی ارزشمند و اثرگذار و ماندگار است.
تجربه متفاوت دوره هفدهم
وی در خصوص مهمترین تفاوت برپایی این دوره از بزرگداشت با دوره های قبلی گفت: خب، برگزاری این آیین با وقفه‌ای طولانی همراه بود تا اینکه در دورۀ مدیریتی جدید سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران، با توجّه و پیگیری جناب آقای دکتر غلامرضا امیرخانی و دیگر مدیران سازمان تصمیم گرفته شده که این آیین احیا شود. برای همین هم برای پوشاندن این وقفۀ طولانی مقرّر شد در سال جاری برای هفدهمین آیین بزرگداشت نسخ خطّی بازۀ زمانی ۶ ساله از ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۲ در نظر گرفته شود و آثار منتشره و فعّالیت‌های انجام شده در حوزۀ نسخ خطّی در این بازۀ زمانی مورد بررسی قرار گیرد و از سال بعد برگزاری آیین مانند قبل به صورت دوسالانه برگزار شود.
وی درباره دشواری‌های برگزاری این دوره توضیح داد: کثرت آثار منتشره در بازۀ زمانی ۶ ساله و زمان مفید برای فراخوان و بررسی و داوری، به گونه‌ای بود که کار را غیرممکن نشان می‌داد؛ به همین خاطر در این دوره از آیین «مقالات نسخه‌شناسی و متن‌پژوهی» که تعداد آنها بسیار زیاد و منشورات آن پراکنده بود از محورهای بررسی حذف شد. با این حال در مجموع تلاش شده است در سایر موارد ارتقای کمّی و کیفی هفدهمین آیین مدّ نظر قرار گیرد.
یوسفدهی ادامه داد: تفاوت دیگر هفدهمین آیین حامیان با آیین‌های قبلی، آن است که در گذشته چند دوره از آیین توسّط کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی و چند دوره توسّط سازمان اسناد و کتابخانه ملّی برگزار شده بود و امسال برای نخستین بار این دو نهاد ملّی و دولتی مشترکاً به برگزاری این آیین می‌پردازند که تجربه متفاوت و ارزشمندی است.
وی درباره همکاری دو مجموعه توضیح داد: در جلسات اوّلیّه و در شورای سیاستگذاری آیین، نحوۀ تقسیم کار مورد بررسی و تصویب قرار گرفت. کمیتۀ علمی به دبیری استاد علی بهرامیان و عضویت شخصیت‌های صاحب‌نام و شناخته شده علمی به شناسایی و بررسی اوّلیۀ منشورات و فعّالیت‌ها می‌پردازند و در نهایت بررسی نهایی و امتیاز دهی توسّط هیئت داوران به انجام می‌رسد. کمیته اجرایی هم که متشکّل از دبیر و چهار عضو است، با دعوت از شخصیت‌های حقیقی و حقوقی دو نهاد فرایند برگزاری مراسم را پیگیری می‌کنند. خوشبختانه روال طبیعی برگزاری آیین طبق تقویم اجرایی به طور منظّم در حال طی شدن است و امیدواریم هفدهمین آیین بزرگداشت حامیان نسخ خطّی باشکوهتر از گذشته برگزار شود.
منبع: ایبنا