تالار فردوسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران شب گذشته (۱۹ آبان‌ماه ۱۴۰۴) میزبان مراسم یادبود استاد فقید دکتر عبدالحسین زرین‌کوب بود؛ مراسمی برای بزرگداشت، تجلیل و یادبود این پژوهشگر برجسته تاریخ و ادبیات ایران برگزار شد و با یادبود قمر آریان، دیگر چهره فرهنگی و همسر زرین‌کوب همراه بود.
«شب عبدالحسین زرین‌کوب» از سری «شب‌های بخارا» با سخنرانی علی دهباشی آغاز شد، که بخشی از مقاله مشهور «حکایت همچنان باقی است» از دکتر زرین‌کوب را خواند؛ متنی که ویژگی‌های شخصیتی، علمی و فرهنگی زرین‌کوب را منعکس می‌کرد و مقدمه‌ای برای بزرگداشت آثار او بود. در این آیین، جمعی از استادان دانشگاه، پژوهشگران، دانشجویان و علاقه‌مندان به ادبیات و تاریخ ایران حضور داشتند و سخنرانانی چون محمود درگاهی، روزبه زرین‌کوب، حبیب‌الله عباسی، محمود فتوحی و روح‌الله هادی درباره اندیشه‌ها، آثار و جایگاه علمی زرین‌کوب سخن گفتند.
[1]
زرین‌کوب؛ دین‌شناسی برجسته و مورخی ژرف‌نگر
محمود درگاهی، استاد دانشگاه، با اشاره به جایگاه علمی زرین‌کوب، او را «دین‌شناسی برجسته و مورخی ژرف‌نگر» توصیف کرد و گفت: «زرین‌کوب با نگاهی علمی و تحلیلی به دین و تاریخ اسلام پرداخت. او در آثاری چون «بامداد اسلام» و «کارنامه اسلام« توانست با بهره‌گیری از منابع تاریخی و زبان دانشگاهی، چهره‌ای روشن و واقع‌گرایانه از تاریخ دین و تمدن اسلامی ارائه دهد و نسبت آن را با فرهنگ ایرانی نشان دهد.»
یاد قمر آریان
این شب همچنین با یاد قمر آریان، همسر عبدالحسین زرین‌کوب، همراه بود. سخنرانان از تلاش‌ها، پشتیبانی و حمایت‌های قمر آریان از همسر خود سخن گفتند و ضمن گرامیداشت نقش او در زندگی علمی و شخصی استاد، بخش‌هایی از چند مستند درباره دکتر زرین‌کوب و همچنین صحبت‌های دکتر قمر آریان درباره زندگی و آثار او نمایش داده شد.
[2]
دفاع زرین‌کوب از اصالت نام خلیج فارس
در بخش بعد، روزبه زرین‌کوب، پژوهشگر تاریخ و برادرزاده دکتر زرین‌کوب، درباره نگاه این چهره فرهنگی به تاریخ و جغرافیای فرهنگی ایران سخن گفت و یادآور شد: «زرین‌کوب بارها در آثار و گفتارهایش بر هویت تاریخی و فرهنگی خلیج فارس تأکید کرد. او در برابر تلاش برخی جریان‌ها برای تغییر نام این منطقه، با استدلال‌های تاریخی و علمی، از اصالت نام خلیج فارس دفاع کرد و آن را جزئی از حافظه تاریخی ایرانیان دانست.»
پیوند ایرانی‌بودن و معنویت اسلامی
سپس حبیب‌الله عباسی، پژوهشگر تاریخ و ادبیات، با اشاره به گستره آثار زرین‌کوب، گفت: «ستون فقرات اندیشه و آثار زرین‌کوب در پیوند میان ایرانی‌بودن و معنویت اسلامی است. او نشان داد که هویت ایرانی در طول تاریخ، در تعامل و همزیستی با معنویت اسلامی شکل گرفته و این دو رکن، شالوده فرهنگ و تفکر ایرانی را می‌سازند.»
از نویسنده‌ای سوگوار تا مورخی جست‌وجوگر
همچنین محمود فتوحی رودمعجنی، استاد زبان و ادبیات فارسی در سخنرانی خود با اشاره به دیدگاه‌های عبدالحسین زرین‌کوب، از کوشش او برای اثبات «نوزایی ایران» یاد و تأکید کرد که زرین‌کوب با نگاهی خطی، تداوم ایران را از دوران تمدن‌های کهن تا روزگار معاصر، در عرصه‌های تاریخ سیاسی، تصوف و عرفان دنبال کرده است.
او افزود: «زرین‌کوب در آغاز، در کتاب «دو قرن سکوت»، ایران را سرزمینی گسسته و خاموش می‌دید، اما در آثار متأخرش مانند «روزگاران» و «جست‌وجو در تصوف ایران»، به مفهوم تداوم فرهنگی و تاریخی ایران رسید.»
فتوحی تأکید کرد که زرین‌کوب در نهایت، ایران را نه صرفاً یک واحد سیاسی، بلکه کلیتی تاریخی و معنوی می‌دانست که در زبان فارسی، عرفان، عدالت و تسامح استمرار یافته است. زرین‌کوب از نویسنده‌ای سوگوار برای گسست ایران، به مورخی بدل شد که تداوم فرهنگی ایران را در دل تاریخ و متونش جست‌وجو می‌کرد.
الگویی بی‌نظیر
در پایان، روح‌الله هادی، پژوهشگر ادبیات و فلسفه، ضمن تجلیل از جایگاه علمی زرین‌کوب گفت: «زرین‌کوب نه تنها در ادبیات و تاریخ، بلکه در عرفان و فلسفه نیز صاحب‌نظر بود. وسعت مطالعات، قدرت استنباط و هنر نگارش او الگویی بی‌نظیر برای پژوهشگران جوان است و نشان می‌دهد که چگونه می‌توان میان دقت علمی و زیبایی زبانی تعادل برقرار کرد.»
زرین‌کوب؛ چهره‌ای ماندگار در فرهنگ ایران
مراسم «شب دکتر عبدالحسین زرین‌کوب» فرصتی بود برای یادآوری نقش ماندگار این استاد در بازشناسی تاریخ و هویت ایرانی. سخنرانان این نشست تأکید کردند که زرین‌کوب، با تلفیق بینش تاریخی، معنویت و نگاه انتقادی، چهره‌ای بی‌بدیل در تاریخ فرهنگ و اندیشه ایران معاصر باقی مانده است.
منبع: ایسنا