دیر زمانی بود که پس از رخدادهای سیاسی پس از بهمن 1357 خ و دگرگونه شدن ساختار سازمان‌های اداری و فرهنگی ایران، اندک مراکز فرهنگی و برخی انتشارات ریشه دار، کوشش به نشر و چاپ برخی متون کهن می‌کردند و جای خالی بنگاه‌های ارجمندی چون: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، فرانکلین، کتاب‌های جیبی، خوارزمی، انجمن آثار ملی، مرکز اسناد فرهنگی آسیا، امیرکبیر، دانشگاه تهران، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران و چند ناشر دیگر برای پوشش و نشر متون کهن خالی بود.
در این چند ساله (1357 تا 1372) آنچه چاپ شد، خوب بود، ولی قابل اعتنا نبود تا اینکه با دلبستگی و هوشمندی آقای دکتر اکبر ایرانی، مرکز پژوهشی میراث مکتوب پای گرفت و اندک اندک در بین ناشران و اهل فرهنگ و تحقیق جای خود را باز کرد و کسانی چون : دکتر محمّدرضا شفیعی کدکنی، استاد ایرج افشار، دکتر علی اشرف صادقی، دکتر مهدوی دامغانی و بسیاری از بزرگان فرهنگ و پژوهش بدان دلگرم و دلخوش شدند.
متون کهن، یک به یک از پستو و انبار کتابخانه‌ها رخ نمود. دفتر نشر میراث مکتوب، جایگاهی شد برای بزرگان این عرصه، آشنایی‌ها شکل گرفت. نسل جوان، پویا، تشنه و دوستدار تصحیح با بزرگان این عرصه آشنا شدند، از آزموده هایشان بهره و درس گرفتند، کارها ارائه شد. هر ساله چندین عنوان کتاب نشر این مرکز جایزه‌های کتاب سال را دریافت کرد. بسیاری از متون کهنه، خاک گرفته و فراموش شده، زنده شدند. اهل علم و دانش ایران و جهان با توانمندی‌های گستردۀ فرهنگ و هنر وادب ایرانی آشنا شدند.
با بنیان و آمدن مرکز پژوهشی میراث مکتوب، دوباره کار تصحیح و چاپ متون کهن در ایران رونق گرفت. برخی ناشران مانند انجمن اثار و مفاخر فرهنگی که این گونه کارها را به کناری نهاده بودند، دوباره بدان عنایتی دوچندان کردند و حتی ناشران تازه‌ای چون: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، بنیاد شکوهی، مرکز احیای میراث اسلامی، مرکز ذخائر اسلامی و…. شکل گرفت.
نه تنها چاپ متون کهن رونق گرفت، بل کتابخانه‌ها دوباره تشویق به خرید نسخه‌های خطی و حتی چاپ سنگی شدند. چاپ فهرست نسخه‌های خطی و چاپ سنگی در این سی ساله رشدی چشمگیر داشت. فهرستگان نسخه‌های خطی ایران به کوشش آقای مصطفی درایتی در دو گونۀ فهرستوارۀ دست نوشت‌های ایران «دنا» و فهرستگان نسخه‌های خطّی ایران «فنخا» چاپ شد. بی گمان بسیاری از کارها به گونۀ زنجیری به هم وابسته و پیوسته‌اند که یکی باعث پیدایش دیگری می‌شود.
مرکز میراث مکتوب در کنار کار نشر متون و رسایل، با برگزاری نشست‌های علمی و فرهنگی و نیز چاپ سه نشریه وزین و آبرومند به نام‌های آینۀ میراث، گزارش میراث و میراث علمی اسلام و ایران، نقش بس ارزنده‌ای در بازشناسی فرهنگ و هویت ایرانی داشته است.
اکنون این مرکز از 1372 تاکنون (اسفند 1403) با چاپ 407 عنوان کتاب در 476 جلد ،سرآمد ناشران متون کهنِ پیش و پس از بهمن 1357 است.
***
در اینجا و برای بهره بردن از وقت، تنها فهرست آثار وابسته به یزد و یزدیان (اعم از نگارش یا تصحیح) شناسانده می‌شود که به 29 عنوان می‌رسد. ((فهرست آثار استاد ایرج افشار (15 عنوان) و دیگر یزدتباران منظور نشده است)):
تاریخ کشیک خانۀ همایون: نورالدّین محمّدشریف کاشانی؛ به کوشش: اصغر دادبه٬ مهدی صدری؛ با مقدّمه : مهدی صدری، تهران : مرکز پژوهشی میراث مکتوب، ۱۳۹۴، وزیری،پنجاه و نه٬ ٬۵۲۲ 6ص، مصوّر.
تاریخ هرات، به احتمال از: عبدالرّحمن فامی‌هروی؛ به کوشش: محمّدحسن میرحسینی، محمّدرضا ابوئی‌مهریزی؛ با پیش‌گفتاری از: ایرج افشار، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب، 1387، وزیری، 181ص.( نسخه برگردان دست‌نویس کتابخانۀ شخصی دکتر محمّدحسن میرحسینی)// به کوشش: محمّدرضا ابوئی‌مهریزی و ایرج افشار، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب. (در دست چاپ).
ترجمۀ قرآن کریم، ترجمه : ابوالفضل رشیدالدین میبدی، به کوشش:علی رواقی و مهدی ملک ثابت،تهران: میراث مکتوب،۱۳۸۸، وزیری،۱۲۱۲ص.
جام گیتی نما: حسین بن معین الدین میبدی، به کوشش: عبدالله نورانی، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب، چاپ دوم، 1379، وزیری، 20ص.
خاندان حموئیان ( بررسی کارنامه علمی، فرهنگی و سیاسی خاندان حموئیان خراسان، شام و یزد)، نگارش و پژوهش: سید سعید احمدپورمقدم؛ ترجمۀ گزیده مقدّمه به انگلیسی: مصطفی امیری؛ با همکاری سازمان فرهنگی، اجتماعی، ورزشی شهرداری یزد، بنیاد اندیشه و احسان توحید، وزیری، بیست و دو، ۲۸۱، 8 ص.
خلاصة الاشعار و زبدة الافکار( بخش یزد و کرمان و نواحی آن) : محمّد بن علی تقی الدّین کاشانی،به کوشش: سید علی میرافضلی، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب، 1395.
دستور الوزاره (وصایای خواجه نظام الملک)؛ منسوب به خواجه نظام الملک طوسی، به کوشش: محمّدرضا ملک ثابت، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب (در دست چاپ)
دیوان منطقی میبدی، سروده: قاضی میرحسین میبدی (یزدی)، به کوشش: حسین مسرّت، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب (زبان و ادبیّات فارسی،؟؟)، میبد: بنیاد میبدی،1404، وزیری، ؟؟؟ص (در دست چاپ).
راشیکات الهند ( تناسب نزد هندیان ): ابوریحان محمد بن احمد بیرونی؛ به کوشش و ترجمه : محمّدمهدی کاوه یزدی، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب، ۱۳۸۹،وزیری، ۱۴۰ ص، نمونه، جدول.
رباعیّات مؤمن یزدی (به همراه چند غزل و قطعه)، سروده: مؤمن حسین یزدی، به کوشش: حسین مسرّت، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب (زبان و ادبیّات فارسی،65)، 1394، وزیری، هشتاد + 300 ص// ویرایش دوم، 1404، وزیری، 90+ 332+ 6. (زیر چاپ).
س‍ع‍ادت‌ن‍ام‍ه یا روزن‍ام‍ۀ غ‍زوات ه‍ن‍دوس‍ت‍ان (در س‍ال‌های ۸۰۱ – ۸۰۰ ه‍ج‍ری): غ‍ی‍اث‌ال‍دّی‍ن علی یزدی؛ به کوشش: ایرج افشار، تهران: دفتر نشر میراث مکتوب؛ ک‍راچ‍ی: دانشگاه ک‍راچ‍ی، م‍ؤسّ‍ّس‍ۀ اطلاع‍ات آس‍ی‍ای مرکزی و غ‍رب‍ی، ۱۳۷۹، وزیری، بیست، ۲۱۶، [6] ص،نمونه، ن‍م‍ودار.
سندباد نامه: محمّد بن‌علی ظهیری سمرقندی؛ به کوشش: سید محمّدباقر کمال‌الدّینی، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب،چاپ دوم، ۱۳۹۲.(چاپ یکم، 1381) وزیری، پنجاه و شش، ۳۳۷ ص.
شرح دیوان منسوب به امیرالمؤمنین علی ابن ابی طالب(ع):حسین بن معین الدین میبدی، به کوشش: حسن رحمانی، ابراهیم اشک شیرین، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب (میراث مکتوب؛ ۷۷. زبان و ادبیّات فارسی؛ ۲۱)، چاپ سوم، 1390(چاپ یکم و دوم، 1379)، وزیری، شصت و شش+ 932ص.
شرح هدایة الحکمه: حسین بن معین‌الدّین میبدی؛ به کوشش: علیرضا جوانمردی ادیب، تهران : مرکز پژوهشی میراث مکتوب، ۱۳۹۹، وزیری،شصت و شش، ۲۲۴، 6 ص، نمونه.
صحیفۀ جعفری (شرح احوال امامزاده ابوجعفر عریضی در یزد): سید محمّد بن ناصرالحق بن سعدالحق بن محمّد حسینی‌کاظمی نوربخش؛ به کوشش: محمّدرضا ابوئی مهریزی، تهران : مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب؛ یزد: بنیاد فرهنگی – پژوهشی ریحانه الرسول (س)، ۱۳۹۸، وزیری، سی و یک، ۸۲، 9 ص، نمونه.
فرهنگ فرس اعجمی: میرزا ابراهیم اصفهانی، به کوشش: عبّاسعلی شاهدی علی آباد، تهران : مرکز پژوهشی میراث مکتوب، وزیری. (در دست چاپ)
کتاب الوحشیّات: ابوتمام حبیب بن اوس طایی؛ به کوشش: محمّدرضا ابویی مهریزی، وحید ذوالفقاری؛ با پیش‌گفتار: احمد مهدوی دامغانی؛ مقدّمۀ عربی: محمّدعلی آذرشب، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب، ۱۳۸۹، وزیری، هفتاد و پنج، ۲۶۵، 8 ص، جدول، نمونه.
کلیات اشعار وقاری طبسی یزدی، سروده: محمد امین وقاری طبسی یزدی؛ به کوشش: علیرضا فرجامی؛ ترجمه گزیده مقدّمه به انگلیسی: مصطفی امیری، تهران: مرکز پژوهشی ميراث مكتوب،1400، وزیری، یک صد و یک، ۸۱۳ ص، نمونه.
ک‍ل‍ی‍ّات ن‍ج‍ی‍ب کاشانی، سروده: نورالدّین محمّد ش‍ری‍ف کاشانی؛ به کوشش: اصغر دادبه، مهدی صدری، تهران: مرکز نشر میراث مکتوب،چاپ دوم، 1401(چاپ یکم ۱۳۸۲)، وزیری، ی‍ک‍ص‍د و هشتاد و سه،935ص.
گشایش و رهایش، منسوب به: ناصرخسرو، به کوشش: شکوفۀ امامی میبدی، تهران: مرکز نشر میراث مکتوب.(در دست چاپ).
لطايف‌التفسير: عبدالحی جامی، به كوشش: حسين مسرّت، پيام شمس‌الدّينی، تهران: مرکز پژوهشی ميراث مكتوب، 1404، وزیری، 3 ج. (زیر چاپ).
مرآت‌الاکوان ( تحریر شرح هدایه ملاصدر‌ا‌شیرازی): احمد بن محمّد حسینی اردکانی یزدی؛ به کوشش: عبدالله نورانی. تهران : دفتر نشر میراث مکتوب؛ شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۷۵، وزیری، ۶۷۸ ص// تهران : دفتر نشر میراث مکتوب، چاپ دوم، 1400، وزیری، ۶۷۸ ص.
المشیخه (کنزالسالکین): گنجینۀ خطوط و یادگارنامۀ مشاهیر علمی ایران ۸۴۵ – ۱۰۲۲ ھ.ق، گردآوری: خاندان حموئی یزدی، نظام‌الدین اسحاق… [و دیگران]؛ با مقدّمه: سید محمّد طباطبایی بهبهانی (منصور)، تهران : مرکز پژوهشی میراث مکتوب؛ دانشگاه تهران، کتابخانۀ مرکزی و مرکز اسناد، ۱۳۹۵ // چاپ دوم، با همکاری : سازمان فرهنگی، اجتماعی، ورزشی شهرداری یزد، 1399، وزیری، 366ص، نمونه.
المقنّع فی الحساب الهندی: علی بن احمد نسوی (۳۹۳ -۴۹۳ ھ.ق)؛ به کوشش و ترجمه : محمّدمهدی کاوه یزدی، رضا افخمی عقدا، تهران : مرکز پژوهشی میراث مکتوب، ۱۳۹۱، وزیری، هفتاد و دو، ۱۸۴، ۵ ص، نمونه.
منشآت میبدی: حسین بن معین الدّین میبدی، به کوشش: نصرت الله فروهر، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب، نقطه، 1376، وزیری، 326ص.
ناصرخسرو و مواضع کلامی ضد اسماعیلیه: اطهر تجلّی اردکانی؛ ویراستار: مرتضی موسوی؛ [برای] موسسه پژوهشی میراث مکتوب، تهران : میراثبان لندن: مؤسّسۀ مطالعات اسماعیلی، ۱۴۰۰،وزیری،۵۰۱، [9] ص.
نزهة الانفس و روضة المجلس : ابوسعید محمد بن‌علی بن‌عبدالله العراقی؛ به کوشش: رمضان بهداد، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب،1387، وزیری، کط، ۵۰۰، 8 ص، نمونه. (از روی نسخۀ کتابخانۀ وزیری یزد)
هرمنوتیک صوفیانه ( در تفسیر کشف‌الاسرار میبدی): آنابل کیلر؛ ترجمه: جواد قاسمی؛ با پیش گفتار :نصرالله پورجوادی، تهران : مرکز پژوهشی میراث مکتوب، ۱۳۹۴، وزیری، ۴۰۴ص.
نسخه‌های یزد
صحیفۀ سجّادیه با ترجمه‌ای کهن به فارسی :علی بن حسین (ع)، ام‍ام چ‍ه‍ارم،گزارش نسخه شناسی و زبان شناختی: مسعود قاسمی؛ ترجمۀ گزیده مقدمه به انگلیسی: مصطفی امیری، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب؛ یزد: دفتر مطالعات فرهنگی و موقوفات میرزا کاظمینی، ۱۳۹۴، وزیری، سی و نه، ۳۳۶ص، نمونه.(از روی نسخۀ موجود در کتابخانۀ کاظمینی در یزد )
حسین مسرّت