- مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب - https://mirasmaktoob.com -

تصحیح، ترجمه و شرح «تلخیص المفتاح»

میراث مکتوب- غیاث‌الدین جمشید کاشانی که با القاب بطلمیوس ثانی یا مولانای اعظم معرفی می‌شود، از بزرگترین ریاضیدانان، منجمان و زیج‌نویسان دورۀ اسلامی است. کتاب مفتاح‌الحسابِ وی که یک دانشنامۀ ریاضی محسوب می‌شود، از مهمترین کتاب‌های ریاضی در دورۀ اسلامی است.
«تلخیص المفتاح» خلاصه‌ای از کتاب مفتاح الحساب غیاث‌الدین جمشید کاشانی است که وی قبل از عزیمت از کاشان به سمرقند آن را (در شعبان 824 ق) برای نوآموزان در ۳۰ فصل نوشته است.
ترجمۀ فارسی تلخیص المفتاح توسط محمدرضا عرشی، پیش از این در شمارۀ 11 مجلۀ میراث علمی اسلام و ایران منتشر شده بود. اکنون تصحیح متن عربی، به همراه ترجمۀ فارسی و شرح این رساله، همراه با مقدمه‌ای در معرفی احوال و آثار جمشید کاشانی ‌و مشخصات نسخه‌ها، در کتاب حاضر ارائه شده است.
در این کتاب مطالب ریاضیات قدیم با اصطلاحات امروزی و همچنین با هدف استفاده کتاب برای کسانی که آشنایی چندانی با متون ریاضیات قدیم ندارند به زبان امروزی شرح داده شده است.
عرشی، مصحح کتاب، در گفت‌وگویی اظهار کرده است: «در سال‌های اخیر بررسی آثار غیاث‌الدین جمشید کاشانی توجه بسیاری از پژوهشگران را جلب کرده است. تا همین اواخر، هیچکس از کشفیات و فعالیت علمی این ریاضیدان اطلاع نداشت تا اینکه در سال 1319 خورشیدی «سیدمحمد محیط طباطبایی» برای نخستین بار در کشور وی را به جامعه علمی ایران و جهان معرفی کرد».

غیاث‌الدین جمشید کاشانی صبح چهارشنبه 10 تیر 808 ش (19رمضان 832ق/ سال 1429م) در رصدخانۀ سمرقند درگذشت. تصحیح و تحقیق کتاب تلخیص المفتاح توسط محمدرضا عرشی همزمان با ۵۹۶ امین سالروز درگذشت کاشانی، از سوی انتشارات ارمغان ادب در ۱۹۲ صفحه در قطع وزیری چاپ و منتشر شده است.

تلخیص المفتاح [1] تلخیص المفتاح [2]
[3]
[4]