میراث مکتوب- روز چهارشنبه، 26 شهریورماه ۱۴۰۴، یکصد و یازدهمین محفل ماهانه و دوستانۀ مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب، موسوم به چهارشنبه‌های دیدار، در سالن کتابخانۀ این مؤسسه برگزار شد.
محفل این ماه مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب به یاد مرحوم عبدالمحمد آیتی (اردیبهشت 1305 ـ 20 شهریور 1392) ادیب، مترجم و نویسنده و با حضور اساتیدی همچون مهدی محقق، علی‌اشرف صادقی، نوش‌آفرین انصاری، علی بلوکباشی، علی‌اشرف مجتهد شبستری، سید هادی خامنه‌ای، محمد روشن، هادی خانیکی، فرزانه خجندی، شاعر اهل تاجیکستان، و طالب کریم آذرخش، همسر وی، برگزار شد.
در ابتدای این جلسه و پس از پخش موسیقی میراث مکتوب، دکتر اکبر ایرانی ضمن خیرمقدم به حاضران و اشاره به اختصاص یافتن این جلسه به یادبود زنده‌یاد آیتی، دربارۀ فعالیت‌های مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب در ماه اخیر و رویدادهای فرهنگی عمومی در این روزها سخن گفت و ضمن اشاره به سخنان رئیس جمهور محترم در مورد مؤسساتی که با وجود بودجه‌های کلان هیچ خروجی قابل توجهی ندارند، اظهار کرد: میراث مکتوب از این سخن استقبال کرد و ضمن اعلام آمادگی برای بررسی عملکرد مؤسسه خود اقدام به انتشار گزارش عملکرد خود کرد.
در ادامه مستند کوتاه تلویزیونی چراغداران دربارۀ مرحوم عبدالمحمد آیتی، تولیدشده به همت محمد حسینی باغسنگانی و با صدای بهروز رضوی، پخش شد.
آثار استاد آیتی
در بخش بعدی دکتر باقر قربانی زرین، استاد دانشگاه و عضو دانشنامه جهان اسلام، به تفصیل دربارۀ آثار استاد آیتی سخن گفت.
ترجمۀ معلقات سبع، ترجمۀ غزلیات ابونواس، ترجمۀ تاریخ ادبیات زبان عربی اثر حنا الفاخوری (برندۀ جایزه کتاب سال)، ترجمۀ علویات سبع اثر ابن‌ابی الحدید، ترجمۀ شاهنامۀ بنداری (که بعضی الفاظ آن در تصحیح شاهنامه فردوسی مهم است)، ترجمه و تلخیص معجم الادبا یاقوت حموی، ترجمه داستان‌های کوتاه ادبی از نویسندگان معاصر عرب‌زبان، ترجمه متون تاریخی عربی مانند العبر ابن‌خلدون در 6 جلد، تاریخ دولت اسلامی در اندلس در 5 جلد، ترجمۀ متونی در ژانر تخیلی تمثیلی مانند الغفران ابوالعلا معری و بخشی از رسائل اخوان الصفا، ترجمۀ متونی در موضوع جعرافیا، و ترجمۀ تاریخ فلسفه در جهان اسلام اثر حنا الفاخوری، و ترجمۀ متون دینی و به طور مشخص ترجمۀ قرآن کریم، ترجمۀ نهج البلاغه و ترجمۀ صحیفۀ سجادیه، مواردی بود که دکتر باقری زرین در این مجلس از آن‌ها سخن گفت.
وی از ترجمه به سبک آزاد، خوش‌خوان و روان بودن نوشته‌ها و ترجمه‌ها، و ضمن آن نمونه‌هایی از کهن‌گرایی در زبان که به قول بهاءالدین خرمشاهی می‌توان آن را آرکائیسم نوین خواند، به عنوان ویژگی‌های آثار و قلم زنده‌یاد آیتی سخن گفت.
وی تنوع آثار مرحوم آتی را هم ناشی از استعداد ایشان، تحصیلات حوزوی، و تنفس در فضای دانشکدۀ معقول و منقول آن زمان و بهره‌مندی در دانش‌های مختلف از مفاخر و اساتیدی همچون بدیع‌الزمان فروزانفر، راشد یزدی، دکتر صدیقی و … دانست.
وی همچنین به ماجرای غیرقابل باور تعلیق استاد آیتی از آموزش و پرورش و اشتغال به کار ماست‌بندی و بعد از آن بلیط‌فروشی اتوبوس نیز اشاره کرد و بر این امر که چنین برخوردی با چنین بزرگانی شده است، دریغ خورد.
گسترۀ دانش و علاقه‌مندی‌های علمی زنده‌یاد آیتی
در ادامه بهرام پروین گنابادی سخن گفت و با بیان این که چند بار در فرهنگستان و انجمن آثار و مفاخر زنده‌یاد آتی را ملاقات کرده است، به بیان خاطره‌ای از ایشان پرداخت که مضمون آن این بود که استاد آیتی تعهدی ستایش‌برانگیز برای پاسخ به دانش‌آموزی که از ایشان سؤالی پرسیده بود، داشت و بدون این که هیچ الزامی به این کار داشته باشد طی چند روز پیگیر رساندن پاسخ خود به او شد.
وی این امر را ناشی از ارزشمند دانستن تحصیل و تعلیم نزد بزرگانی مانند مرحوم آیتی دانست که با همۀ دشواری‌هایی که پیش روی خود داشتند مسیر علم و دانش را با کوشش تام و تمام طی کردند.
وی همچنین با اشاره به گسترۀ وسیع دانش و علاقه‌مندی‌های علمی زنده‌یاد آیتی، گفت: کسی که به آثار کلاسیک عربی و فارسی اشتغالی عمیق داشت همزمان و پیش از بسیاری از ادیبان و شاعران همزمان خود، و حتی در زمانی که بسیاری مخالف شعر نو بودند به این زمینه هم پرداخت و در سال 1331 نیما یوشیج را معرفی کرد.
وی با بازگشت به اهمیت موضوع تعلیم و تعلم که گسترۀ دانش مرحوم آیتی را نیز سرچشمه‌گرفته از آن دانست، گفت: استاد آیتی در امتداد مسیری قدم برداشت که با شکست در مشروطه متوجه شد ابتدا باید تعلیم و تعلم را جدی گرفت و ملت را باید تربیت کرد. کوشش‌های رشدیه پیش از مشروطه هم البته ناظر به همین مقصود بود و تلاش‌های فروغی پس از آن نیز همین انگیزه را داشت.