میراث مکتوب- مجموعه نسخه‌های خطی این کتابخانه با محوریت زکریای رازی، دانشمندسده‌های سوم و چهارم هجری قمری، شامل آثاری در حوزه طب و سلامتی می‌شود که به زبان‌های فارسی و عربی در دوره‌های مختلف تاریخی به‌ویژه سده‌های 10 تا 14 قمری کتابت شده است.
آثاری در موضوعاتی همچون داروشناسی، پزشکی اسلامی، پزشکی به زبان ساده، مفاصل، تغذیه، خون‌شناسی، حجامت، خون‌گیری، تشخیص پزشکی، بیماری‌های نقرس، حصبه، آبله و سرخک و… در این مجموعه قابل بررسی است.
این نسخه‌های خطی به خط‌های نستعلیق، نسخ و شکسته نستعلیق بر روی کاغذهایی از جنس ترمه، دولت‌آبادی، فرنگی آهار مهره و… توسط کاتبان مختلف نوشته شده است.
این نسخه‌ها نه تنها از نظر محتوای متنی بلکه از جنبه هنری نیز نفاست دارد و می‌تواند مورد بررسی اهل علم و پژوهش قرار گیرد.
معرفی آثار
کتاب «الحاوی» اثر معروف زکریای رازی در حوزه پزشکی اسلامی، از جمله عناوین مهم این مجموعه خطی در کتابخانه ملی ملک به شمار می‌آید.
از این اثر، مجلدهای ارزشمندی به خط‌های نستعلیق و نسخ در این کتابخانه وجود دارد که قدمت قدیمی‌ترین نسخه آن به سال 406 قمری برمی‌گردد. این اثر نفیس به‌خط نسخ بر روی کاغذ دولت‌آبادی نوشته شده است.
دراین‌میان، می‌توان از دو نسخه از کتاب «الحاوی فی طب» نام برد که به ترتیب بر روی کاغذهای فرنگی و ترمه در قرن‌های 10 و 12 قمری در دوره صفویه کتابت شده است. این آثار از جمله نسخه‌های خطی است که توسط حاج حسین آقا ملک، بنیانگذار و واقف کتابخانه و موزه ملی ملک، وقف بر این مجموعه شده است.
همچنین نسخه دست‌نویس دیگری از این کتاب در کتابخانه ملی ملک وجود دارد که توسط مرحوم سیدضیا الدین میرفخرایی به این موقوفه اهدا شده است.
از دیگر آثار تألیفی مرتبط با زکریای رازی موجود در کتابخانه و موزه ملی ملک می‌توان به عناوین «من لایحضره الطبیب»، «برءالساعه»، «القراباذین»، «ابدال الادویه»، «تقدیم الفواکه و ما ضررها علی الطعام»، «رساله در تدبیر حجر عظیم»، «رساله در تقطیر»، «القولنج»، «الشکوک علی جالینوس و الکناش الفاخر»، «مقاله فی اختلاف الدم» و «مقاله فی الفصد» اشاره کرد.
خدمات مجموعه با محوریت زکریای رازی
کتابخانه ملی ملک، یکی از شش کتابخانه مهم کشور در حوزه نسخه‌های خطی محسوب می‌شود که دارای آثار ارزشمندی در حوزه پزشکی و داروسازی است.
تمامی این آثار خطی در راستای حفظ و نگهداری برای آیندگان و همچنین ارائه خدمات بهتر به پژوهشگران داخلی و خارجی، فهرست‌نویسی و دیجیتال‌سازی شده است و نسخه پشتیبان آنها طبق ضوابط این موقوفه، به‌صورت حضوری و غیرحضوری در دسترس دانشجویان و محققان قرار می‌گیرد.
از سویی دیگر، زکریای رازی، یکی از دانشمندان برجسته دوران اسلامی است که گردشگران از دریچه بازدید از تالار «علوم در ایران اسلامی» موزه ملی ملک می‌توانند با وی و آثار و نسخه‌های خطی‌اش در این مجموعه فرهنگی آشنا شوند.
کتابخانه و موزه ملی ملک علاوه بر نگهداری از آثار این دانشمند پرآوازه ایران که تألیفات بسیاری در حوزه‌های پزشکی، شیمی، فلسفه، کیهان‌شناسی، منطق و ریاضیات دارد، نشست‌های علمی مرتبط با آثار وی در سال‌های گذشته برگزار کرده است که می‌توان از برنامه علمی و تخصصی «دو طبیب پرآوازه» در سال 1401، نام برد.
گفتنی است، کتابخانه و موزه ملی ملک در سال 1316 شمسی، وقف بر بارگاه ملکوتی رضوی شده است و در حال حاضر به نشانی «تهران، خیابان امام خمینی(ره)، خیابان سی‌تیر، خیابان یارجانی، خیابان ملل متحد(میدان مشق)» پذیرای علاقه‌مندان است.
[1] 
[2]
منبع: کتابخانه و موزه ملی ملک