نشست «بررسی کاربرد زبان فارسی در کتیبه‌های حرم رضوی» با حضور جمعی از مدیران، کارشناسان و محققان آستان قدس رضوی و علاقه‌مندان، شنبه، چهارم مردادماه 1404، در تالار اندیشگاه رضوی کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی برگزار شد.
دکتر علی صادقی حسن‌آبادی در این نشست گفت: حرم امام رضا (ع) با قدمتی دیرینه، گنجینه‌ای تمام عیار و بی‌نظیر است که صرف نظر از جنبه‌های معنوی، از نظر جنبه‌های علمی، تاریخی، ادبی و هنری نیز بسیار حائز اهمیت است.
وی در ادامه، به بررسی وضعیت زبان فارسی درکتیبه‌های حرم مطهر رضوی در دوره‌های تاریخی مختلف؛ از زمان شهادت امام مهربانی‌ها (ع) تا امروز، پرداخت و به اختصار محتوای تاریخی و ایدئولوژیک هر دوره را تحلیل کرد.
این پژوهشگر از دوران خوارزمشاهیان به‌عنوان نقطه عطف زبان فارسی در کتیبه‌های حرم مطهر رضوی، نام برد و بیان کرد: کاشی‌های زرین فام حرم مطهر، نخستین کاشی‌های حاوی ابیات و عبارات منظوم و منثور فارسی است.
وی با اشاره به اینکه دوران صفوی نیز دوران تشدید کتیبه‌های منظوم و منثور فارسی در حرم مطهر رضوی است، افزود: دراین‌میان، دوران قاجار نیز دوران اعتلای زبان فارسی در کتیبه‌های حرم مطهر است.
صادقی حسن‌آبادی ادامه داد: از این دوران تقریباً بالغ بر 70 کتیبه منظوم و منثور بر سنگ، کاشی، درب‌های نقره‌ای و چوبی شناسایی شده که بیشتر آنها مربوط به زمان ناصرالدین شاه قاجار است.
وی همچنین گفت: براساس داده‌های به دست آمده، تقریباً بالغ بر 50 کتیبه منظوم و منثور مربوط به دوران انقلاب اسلامی بر سنگ، کاشی و درب‌های طلایی و چوبی حرم مطهر، شناسایی شده است.
این پژوهشگر تصریح کرد: کتیبه‌های زبان فارسی، نشاندهنده هویت ایرانی و فارسی، کتیبه‌های زبان عربی، نشاندهنده هویت اسلامی و شیعی و کتیبه‌های آینه‌کاری، معرق‌کاری و… حرم مطهر نیز نشاندهنده هنرهای اسلامی و بصری است. بی‌شک در صحن‌ها و رواق‌ها باید به هر سه این مؤلفه‌ها، توجه شود.
اهمیت پژوهش
همچنین در این نشست، دکتر رضا نقدی، مدیر گروه فرهنگ و هنر اسلامی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی ضمن اشاره به منابع مطالعاتی ارزشمند موجود در گنجینه رضوی همچون اسناد تاریخی و نسخه‌های خطی، اظهار کرد: امر تحقیق و پژوهش همواره از مسائل مورد توجه در سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد این آستان مقدس، بوده است.
وی با اشاره به برخی از کتاب‌ها که در آنها اطلاعاتی درباره کتیبه‌های حرم مطهر رضوی ذکر شده است، بر ضرورت انجام شدن این پژوهش با محوریت کاربرد زبان فارسی در کتیبه‌های حرم رضوی و استفاده از نتایج آن، تأکید کرد.
در ادامه، دکتر ابوالفضل حسن‌آبادی، کارشناس بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی نیز با بیان اینکه حرم مطهر رضوی، امتداددهنده هویت فرهنگی، مذهبی و اجتماعی ما در طی قرون متمادی بوده و است، گفت: در اسناد تاریخی موجود، تأکید خاصی بر منشأ و علل انتخاب شعرهای کتیبه‌های حرم مطهر در دوره‌های مختلف، نشده است.
وی با تأکید بر ضرورت توجه به نقش هویتی کتیبه‌های حرم مطهر رضوی برای نسل امروز و آینده، ابراز امیدواری کرد که در ساخت و سازهای جدید حرم مطهر به بحث هویت‌بخشی این کتیبه‌ها و استفاده از شعرهای آیینی معاصر، توجه بیشتری شود.
منبع: کتابخانه آستان قدس رضوی