میراث مکتوب- مجلۀ Manuscripta Orientalia (مجلۀ بین‌المللی پژوهش‌های نسخ خطی شرقی) [1] که در این مختصر به معرفی آن خواهیم پرداخت، از جمله مجلاتی است که باوجود عمر کوتاه خود، به واسطه شهرت و سابقه طولانی مؤسسۀ انتشاردهنده و مجموعۀ نسخ خطی شرقی که در اختیار این مؤسسه است، از مجلات پربار و ارزشمند جهانی در حوزه پژوهش‌های نسخ خطی به شمار میآید.
این مجله توسط مؤسسۀ مطالعات شرق‌شناسی سن‌پترزبورگ وابسته به آکادمی علوم روسیه و به ابتکار جمعی از شرق‌شناسان این مؤسسه و سه نهاد موزۀ بزرگ مردم‌شناسی و مردم‌نگاری پیتر، فرهنگستان علوم روسیه و موزه آرمیتاژ منتشر می‌شود. مؤسسۀ مطالعات شرق‌شناسی سن‌پترزبورگ یکی از قدیمی‌ترین مراکز شرق‌شناسی در روسیه است و جایگاهی ویژه در مطالعات شرق‌شناسی این کشور دارد. عمر و سابقه این مؤسسه یکی از دلایل شهرت آن است. این مؤسسه پیشینه و عمر و قدمتی قریب به دو قرن دارد. تاریخ آن به سال 1818 م. و به زمانی بازمیگردد که موزۀ آسیایی (Asiatic Museum) آکادمی سلطنتی علوم روسیه تأسیس شد. به‌علاوه، این مؤسسه مجموعه‌ای قابل توجه از نسخ خطی شرقی، بالغ بر 85 هزار نسخه خطی به بیش از 60 زبان زنده – و بعضا زبان‌های مرده – متعلق به دوران باستان و سده‌های میانه را در اختیار دارد که در سرتاسر روسیه بی‌نظیر است و در سطح جهانی نیز این مجموعه را می‌توان با مجموعه‌های بزرگ جهان نظیر مجموعه نسخ خطی موجود در موزۀ بریتانیا و کتابخانۀ ملی فرانسه مقایسه نمود. برخی از نسخه‌های موجود در این مؤسسه شامل نسخ خطی اسلامی و ایرانی نفیس و کمتر شناخته شده است.
شمارۀ نخست مجله Manuscripta Orientalia در ژولای سال 1995 م. انتشار یافته است و امروز 30 سال از انتشار آن می گذرد. رییس مؤسسه و سردبیر وقت این مجله یوری ای. پتروسیان (Yuri A. Petrosyan)، در سرمقالۀ شمارۀ نخست این مجله ضمن برشمردن نکاتی در مورد اهمیت نسخ خطی در تمدن بشری، هدف از انتشار آن را درج مقالات علمی و پژوهشی ـ موردی یا تطبیقی – در حوزۀ متنشناسی، خطشناسی کهن، و نسخهشناسی نسخ خطی شرقی و همچنین درج مقالات فلسفی، تاریخی، و فرهنگی ـ به شرط ارتباط آنها با نسخ شرقی- ذکر کرده است. در عین حال بنا به گفته وی، این مجله جز این موضوعات، مباحث دیگر نظیر فهرست‌نگاری، و مرمت و نگهداری نسخ خطی را نیز ـ به دلیل اهمیتشان در حفظ و بقای نسخ ـ در دستور کار خود قرار داده است.
از دیگر موضوعاتی که مورد توجه مجله قرار دارد استفاده و کاربردهای تازهای است که از رایانه در این حوزه صورت می‌گیرد. به عبارتی انتشار اخبار و مقالات مرتبط با استفاده از تکنولوژی اطلاعات در حوزه نسخ خطی از دیگر موضوعات مورد توجه مجله است. استفاده از تکنولوژی اطلاعات، تحولات فراوانی در این حوزه به وجود آورده است؛ به ویژه در زمینه ذخیره‌سازی، بازیابی و اشاعه اطلاعات نسخ خطی.
پس از یوری ای. پتروسیان؛ از سال 2000 میلادی تا زمان نگارش این مختصر (2025م.)، دکتر افیم رضوان سردبیری این مجله را عهده دار شده است. دکتر افیم رضوان، اسلام‌شناس معروف روسی، در سطح جهان شناخته شده است. وی متخصص علوم قرآنی و عرب‌شناسی است. در سال‌های اخیر نیز قرآن را به زبان روسی ترجمه و منتشر ساخته است. تا کنون، بیش از یکصد اثر او به زبان‌های مختلف از جمله فارسی، عربی، فرانسوی، و آلمانی ترجمه شده است.
بنا بر سنت جاری این مجله، هر شماره مشتمل است بر مقالات تحقیقی دربارۀ نسخ خطی شرقی، اعم از نسخ شرقی عربی، فارسی، ترکی، عبری، هندی، چینی، ژاپنی و …؛ معرفی یک یا چند نسخه از نسخه‌های خطی منحصر بفرد و بعضا نفیس موجود در مجموعه مؤسسه؛ مقاله / مقالات توصیفی یا تحقیقی در مورد استفاده و کاربرد تکنولوژی اطلاعات در حوزۀ نسخ خطی؛ و بالاخره نقد و معرفی کتب مرتبط با موضوعات مورد نظر مجله.
بیش از 270 نویسنده و محقق بین‌المللی در سرتاسر دنیا با این مجله همکاری می‌کنند که اکثر آنان در موزه‌ها، کتابخانه‌ها و آرشیوهای کشورهای مختلف به کار اشتغال دارند. به عبارتی، این نشریه محفلی است برای انتشار تحقیقات پژوهشگران از کشورهای مختلف نظیر ایالات متحده، آلمان، نروژ، هلند، ایتالیا، جمهوری چک، فرانسه، ایران، بریتانیا، ژاپن و بسیاری از کشورهای دیگر. مقالات منتشرشده در این نشریه فرآیند انتخاب و ارزیابی دقیق و سختگیرانه ای را طی می‌کنند تا از انطباق آنها با استانداردهای جامعه تخصصی بین‌المللی اطمینان حاصل شود. از جمله مشترکین این مجله می‌توان به مراکز پیشرو در علوم انسانی و کتابخانه‌های حدود ۳۰ کشور جهان اشاره کرد. این مجله از سال 1995 تا 2006 م. به صورت فصلنامه (4 شماره در سال) و از سال 2007 تا کنون (2025)، دو شماره در سال منتشر می‌شود.
نکته قابل توجه آن است که در کشور روسیه (و کشورهای اتحاد جماهیر شوری سابق)، منابع و آثار فراوانی در حوزۀ شرق‌شناسی، اسلام‌شناسی و ایران‌شناسی منتشر می‌شود. عمدۀ این منابع به زبان روسی نشر می‌یابد و بنابراین دایرۀ خوانندگان این آثار منحصر به کسانی است که با این زبان آشنایی داشته و به آن تسلط دارند. همین امر دایرۀ دسترسی متخصصان و علاقهمندان ناآشنا به این زبان در دیگر مناطق جهان را با محدودیت مواجه ساخته است. حال انتشار این مجله، به خصوص به زبان انگلیسی باعث شده تا مخاطبان بیشتری بتوانند به نتایج بررسیها و پژوهش‌های انجام شده پیرامون نسخ خطی شرقی و حوزۀ شرق‌شناسی در روسیه دسترسی داشته باشند.
در زیر فهرست مندرجات آخرین شماره این مجله(دوره 30 ، شماره 2 ، 2024) آمده است:
متن و نسخ خطی: توصیف و پژوهش — ۳
شاعر روسی و دانشنامه هَرَری/ افیم رضوان
مؤسسات آکادمیک سنت پترزبورگ میزبان مجموعه‌ای از نسخ خطی هستند که نیکولای گومیلیف (۱۸۸۶ـ۱۹۲۱)، یکی از برجسته‌ترین شاعران روسیه در قرن بیستم، جهانگردی خستگی‌ناپذیر و افسر سواره نظامی شجاع، از حبشه با خود آورده است. این مجموعه حاصل یک سفر اکتشافی به مناطق مسلمان‌نشین حبشه بود که در سال ۱۹۱۳ توسط موزه کونستکامرا سازماندهی شده بود. بیشتر این نسخ خطی مربوط به شهر هَرَر هستند که نقشی محوری در گسترش اسلام نه‌تنها در شمال شرقی اتیوپی، بلکه در شاخ آفریقا ایفا کرده است. در سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۱۰، سفرهای اکتشافی جدیدی از سوی موزه، مسیرهای گومیلیف را دوباره پیمودند. این مقاله سومین بخش از مجموعه مطالعاتی است که به بررسی مجموعه او اختصاص دارد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهند که یادداشت‌های دستنویس گومیلیف بر روی این نسخ خطی، ارتباط تنگاتنگی با یادداشت‌های میدانی او دارند و به خواننده کمک می کند تا به بینشی ژرف‌تر دست یابد.
نامه شاه سلیمان به عمه‌اش در کتابخانه‌ی ملی روسیه/ اولگا یاستربووا ـ ۲۰
این مقاله به معرفی سند فارسی موجود در آلبوم دستنوشته‌ها می‌پردازد که کتابخانه در سال ۱۸۵۹ از مالک و مجموعه‌دار آن، آ.ان. آندریف، خریداری کرده است. در این آلبوم، این سند به عنوان «نامه‌ای از شاه سلیمان، پسر شاه عباس دوم» توصیف شده است. متن و ترجمه سند ارائه گردیده و صحت انتساب آن مورد بررسی قرار گرفته است. مخاطب این نامه با اطمینان مریم بیگم (حدود ۱۰۴۹-۵۰ تا ۱۱۳۲ هجری قمری/۱۶۴۰-۱۷۱۹ میلادی)، عمه پدری شاه سلیمان است که در دربار صفویان از نفوذ قابل توجهی برخوردار بوده است.
خان‌های مغول در مُرَقَّع تصاویر سلاطین کاشغر. بخش دوم/ ن. آتیگایف، ز. جاندوسووا، ک. احمتجان، ت. کروپا، ا. تویاکبایف. ـ ۲۵
مقاله حاضر خواننده را با آلبوم کوچکی از مینیاتورهای دستنویس به سبک ایرانی (مرقع) آشنا می‌سازد که به احتمال زیاد متعلق به منطقه کاشغریا (امروزه در استان خودمختار سینکیانگ اویغور چین) بوده و هم‌اکنون در گنجینه نسخ خطی کتابخانه و موزه ملی ملک تهران نگهداری می‌شود. این مرقع شامل هشت پرتره مینیاتوری از «سلاطین کاشغر» (حاکمان مغولیستان (خانات جغتای شرقی) و بعدها دولت مغولیه (خانات یارکند) مربوط به سده‌های نهم و دهم هجری (پانزدهم و شانزدهم میلادی) است که در میان آنها چهره‌هایی مشهور مانند شیر محمد خان، سلطان محمود خان، شم جهان خان و نقش جهان خان به چشم می‌خورد. ترتیب چیدمان پرتره‌ها بر اساس توالی تاریخی نیست. یکی از مینیاتورها تصویر شاهزاده صوفی سلطان، حاکم کاشغر را نشان می‌دهد که به استناد یادداشت صفحه اول مرقع، سفارش‌دهنده این اثر بوده است. نویسندگان مقاله پیشنهاداتی برای شناسایی برخی پرتره‌ها ارائه داده‌اند که هویت شخصیت‌های تصویر شده در آنها چندان آشکار نیست. انتشار این مینیاتورها همراه با تفسیر تاریخی دقیق و همچنین توصیف خود پرتره‌ها صورت گرفته است، که با تأکید ویژه بر جزئیات پوشاک و تجهیزات نظامی شخصیت‌های به تصویر کشیده شده است.
نسخ خطی عربی از کتابخانه‌ی علمی گورکی دانشگاه دولتی سن‌پترزبورگ درباره‌ی اماکن مقدس و روابط بین‌ادیان در فلسطین و شام / روزوف. ـ ۳۳
این مقاله به بررسی و تحلیل محتوای نسخ خطی بخش شرق‌شناسی کتابخانه علمی گورکی دانشگاه دولتی سن‌پترزبورگ می‌پردازد که موضوع آن تعاملات بین‌ادیانی در اماکن مقدس فلسطین و منطقه شام (سوریه-فلسطین) است. تمرکز اصلی این مطالعه بر بازه زمانی از پایان جنگ‌های صلیبی تا پایان سده نوزدهم میلادی قرار دارد. در این پژوهش، متون مختلف، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌اند، از جمله:
- سفرنامه‌ها (رحله)
- آثار کلامی و اعتقادی
- نوشته‌های تاریخی و جغرافیایی (شامل آثار در ژانر فضائل المدن)
- و یک نمونه از حماسه‌های عامیانه («حماسه سید البطال»)
مقاله شامل فهرستی از نسخ خطی به همراه توصیفات مختصر محتوایی مرتبط با موضوع تحقیق است. به‌ویژه، این مقاله به معرفی نسخ خطی منحصر به فردی می‌پردازد که پیش از این موضوع پژوهش‌های علمی قرار نگرفته بودند. این آثار نویافته، گنجینه‌ای ارزشمند برای مطالعات تاریخ تعاملات ادیان در منطقه شام به شمار می‌روند.
متن و تفسیر فرهنگی آن ـ ۳۸
«و خدا شما و آنچه می‌سازید را آفرید» (قرآن ۳۷:۹۶): ارزش‌شناسی کار در قرآن / کودریاوتسواـ ۳۸
در صریح‌ترین معنای خود، کار به‌عنوان فعالیتی که مستلزم تلاش بوده و موجب خستگی می‌شود، در قرآن مفهوم‌پردازی نشده است و اشاره‌ها به مشارکت انسان‌ها در فرآیندهای تولیدی، در مقایسه با حیطه‌ی تجارت با بیان استعاری و مادی آن، به‌طرز چشمگیری در متن قرآن اندک هستند. هدف این مقاله، شناسایی ماهیت ارزشی کنش‌های انرژی‌بر انسانی – اعم از فیزیکی و فکری – در متن قرآن است که پشت لایه‌های معنایی درهم‌تنیده پنهان شده‌اند. نویسنده این کنش‌ها را خارج از چارچوب مفهومی دینی و حقوقی قرآن در باب گناه و فضیلت، اما در محدوده‌ی مفهوم کار به‌عنوان بنیان روابط اجتماعی ـ اقتصادی می‌داند.
یکی از عملکردهای مهم مقاله، تلاش برای تغییر کانون گفتمان پیرامون مسئله‌ی ویژگی‌های منحصربه‌فرد روابط اجتماعی-اقتصادی، به‌ویژه در مکه در عصر پیامبر اسلام است. به‌نظر می‌رسد وجود یک سکونتگاه بزرگ با فعالیت‌هایی که عمدتاً مبتنی بر تجارت کاروان‌های دوربرد و ارائه‌ی خدمات به زائران بود، به‌طور طبیعی با سبک زندگی مراکز تجاری و واسطه‌گری که در جهان باستان و اوایل قرون وسطی – از جمله در منطقه‌ی مدیترانه – وجود داشتند، مرتبط بوده است. این اثر، گزیده‌ای محدود از مطالب قرآنی مرتبط با این موضوع را از این منظر خاص ارائه می‌دهد.
«دونگ جینگ منگ هوا لو» و نویسنده‌ی آن/ ای. علیموف ـ ۵۰
این مقاله به بررسی اثر منحصر به فرد چینی قرن دوازدهم میلادی با عنوان «دونگ جینگ منگ هوا لو» نوشته «منگ یوان‌لائو» می‌پردازد که به عنوان نخستین منبع مکتوب جامع در تاریخ چین درباره زندگی شهری دوران حکومت سلسله سونگ شمالی شناخته می‌شود.
تمرکز اصلی این اثر بر پایتخت امپراتوری سونگ شمالی، شهر بیان‌جینگ (بیان‌لیانگ، کایفنگ امروزی) است که توسط معاصران آن دوره توصیف شده است. محتوای کتاب «دونگ جینگ منگ هوا لو» به صورت موضوعی سازماندهی شده است – از توصیف ساختار دیوارهای شهر و قفل‌ها گرفته تا بازارها، محله‌های تفریحی، جشنواره‌های مردمی و تعطیلات رسمی و آداب و رسوم مرتبط با آنها.
مقاله حاضر به صورت جامع به بررسی تاریخچه این اثر ارزشمند و ساختار سازمانی آن می‌پردازد. این منبع تاریخی بی‌نظیر، تصویری زنده و دقیق از حیات اجتماعی و فرهنگی پایتخت سونگ شمالی ارائه می‌دهد که برای محققان تاریخ چین و مطالعات شهری دوران پیشامدرن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
وصیت صوفیانه در میان اینگوش‌ها [2]/ م. س.-گ. البوگاچیوا، م. رضوان ـ ۵۴
مقاله حاضر با استناد به مجموعه‌ای از وصیت‌نامه‌های دستنویس و چاپی به زبان‌های اینگوشی و عربی، به بررسی مسائل مربوط به میراث معنوی در جامعه معاصر اینگوش‌ها می‌پردازد. تمرکز ویژه این پژوهش بر همزیستی روش‌های حقوقی سکولار و اسلامی در زمینه ارث‌گذاری، و همچنین تفاوت‌های میان طریقت‌های قادریه و نقشبندیه در این موضوع است.
در این مقاله، ترجمه‌ای از یک وصیت‌نامه الگویی که توسط پیروان طریقت قادریه مورد استفاده قرار می‌گیرد، ارائه شده است. یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد که چگونه سنت‌های محلی اینگوش‌ها با احکام اسلامی درآمیخته و شکل‌های ویژه‌ای از وصیت‌نامه‌نگاری را به وجود آورده‌اند. این مطالعه همچنین به تحلیل تفاوت‌های متمایز کننده میان رویکردهای دو طریقت صوفیانه مهم در منطقه می‌پردازد.
مطالعه حاضر از طریق بررسی اسناد میدانی، درکی عمیق‌تر از پیچیدگی‌های نظام ارث‌گذاری در جامعه اینگوشی که در تقاطع سنت‌های بومی و تعالیم اسلامی قرار دارد، ارائه می‌دهد. این پژوهش می‌تواند به درک بهتر پویایی‌های حقوقی-فرهنگی در جوامع مسلمان قفقاز کمک شایانی نماید.
معرفی مجموعه‌ها ـ ۶۰
منابع آنتونینا الکساندروونا ورونینا-اوتکینا درباره‌ی قوم‌نگاری قزاق در مجموعه‌ی موزه‌ی انسان‌شناسی و قوم‌نگاری آکادمی علوم روسیه/ آی. استاسویچ ـ ۶۰
این مقاله نخستین پژوهشی است که به بررسی جامع مجموعه آبرنگ‌های آنتونینا الکساندروونا ورونینا-اوتکینا می‌پردازد. این آثار هنری در جریان سفر قوم‌نگاری سال ۱۹۱۳ به منطقه قرقارالی در استان سمپالاتینسک (قزاقستان امروزی) تحت سرپرستی گریگوری نیکالایویچ پوتانین خلق شده‌اند.
ورونینا-اوتکینا که در آن زمان هنرمندی جوان بود، مأموریت داشت تا با طراحی اشیاء مختلف زندگی روزمره، نقوش سنتی قزاقی را مستندسازی کند. طراحی قوم‌نگاری گونه‌ای خاص از هنر است. طرح‌های آبرنگ این هنرمند نه تنها طیف رنگی و طرح اشیاء سنتی خانگی قزاق‌ها را با دقت و ظرافت فوق‌العاده‌ای به تصویر کشیده، بلکه بافت و تزئینات آنها را نیز با جزئیات دقیق ثبت کرده است. چنین تصاویری منبعی ارزشمند برای مطالعه زندگی سنتی این منطقه به شمار می‌روند.
این مقاله ضمن بررسی تاریخچه شکل‌گیری این مجموعه منحصر به فرد، مسیر تبدیل شدن ورونینا-اوتکینا به هنرمندی صاحب سبک را ترسیم می‌کند که بخش اعظم زندگی خود را به همراهی با سفرهای علمی و تحقیقاتی اختصاص داد. آثار باقی‌مانده از وی گواهی بر تعهد عمیق او به مستندسازی دقیق فرهنگ مادی اقوام مختلف است.
آلبوم باستان‌شناسی رادلف از مجموعه‌ی کونستکامرا در سن‌پترزبورگ/ ا. رضوان. ـ ۶۹
در سال ۲۰۲۴، روسیه سیصدمین سالگرد تأسیس آکادمی علوم روسیه و سیصد و دهمین سالگرد موزه کونستکامرا سن‌پترزبورگ را جشن گرفت. اما تاریخ مهم دیگری نیز برای این موزه وجود دارد که از اهمیت کمتری برخوردار نیست. ۱۳۰ سال پیش، فردریش ویلهلم رادلوف – یا واسیلی واسیلیویچ رادلوف – شرق‌شناس برجسته، حامی علوم و موزه‌داری، به سِمت مدیر موزه انسان‌شناسی و قوم‌نگاری (MAE) منصوب شد. نقش او در توسعه این قدیمی‌ترین نهاد علمی و موزه‌ای روسیه را نمی‌توان دست کم گرفت.
میراث رادلوف متنوع و گسترده است: کتاب‌ها و مقالات، سفرهای اکتشافی، نمایشگاه‌های موزه‌ای و مجموعه‌های ارزشمند، و همچنین مکاتب فکری بین‌المللی. بدون نام او، تصور تاریخ مطالعات آلتای، سیبری و آسیای مرکزی غیرممکن است. این مقاله قصد دارد اطلاعات مربوط به آلبوم منتشرنشده‌ای از طرح‌های یافته‌های باستان‌شناسی و نقشه‌های حفاری‌های باستانی را به گردش علمی بیفزاید. این آلبوم با عنوان “طرح‌های اولیه برخی مناطق در آسیای مرتفع” ثبت شده توسط دکتر دبلیو. رادلوف در سفرش به آلتای. ۱۸۶۱” توسط رادلوف – که از پیشگامان حفاری‌های باستان‌شناسی در آلتای بود – تکمیل شده و او در طول زندگی خود به غنی‌تر کردن آن ادامه داد. این مجموعه منحصر به فرد، گواهی بر دقت علمی و شم هنری این محقق بزرگ است و پنجره‌ای به روی روش‌های پژوهش میدانی در قرن نوزدهم می‌گشاید.
نمایش‌های مردمی به عنوان گرایش موزه‌ای در اوایل قرن بیستم: بازگشت به مجموعه‌ی عکس‌های فارسی روماسکویچ/ آ. کودریاوتسوا. ـ ۸۰
مقاله حاضر ادامه مجموعه مطالعاتی است که به بررسی گنجینه‌های موزه انسان‌شناسی و قوم‌نگاری پتر کبیر (کونستکامرا) وابسته به آکادمی علوم روسیه در ارتباط با تنوع جهان اسلام می‌پردازد. الکساندر روماسکویچ (۱۹۴۲-۱۸۸۵)، شاگرد والنتین ژوکوفسکی (۱۹۱۸-۱۸۵۸) – ایران‌شناس برجسته مکتب شرق‌شناسی سن‌پترزبورگ – چندین مجموعه از آثار جمع‌آوری شده در سفرهای خود به ایران در سال‌های ۱۹۰۸ و ۱۹۱۴-۱۹۱۲ را به این موزه اهدا کرد.
این مجموعه‌ها شامل کارت‌پستال‌ها و عکس‌هایی است که بیشتر آنها توسط آنتوان سوروگین (۱۹۳۳-۱۸۵۱)، عکاس نامدار دربار قاجار، گرفته شده‌اند. مجموعه‌های روماسکویچ مکمل مطالعات او در زمینه فولکلور مردمان ایران و گویش‌شناسی ایرانی است. علاقه به زندگی روزمره ایرانیان تا حد زیادی با تأثیرپذیری از اندیشه‌های جنبش نارودنیک (مردم‌گرا) در فضای اجتماعی، فرهنگی و فکری روسیه مرتبط بود.
بخش مهمی از مجموعه‌های روماسکویچ شامل آثاری است که نمایش‌های سنتی مردمی ایران و بازیگران آنها را به تصویر می‌کشند. در آستانه قرن ۱۹ و ۲۰ میلادی، علاقه زیادی به هنرهای نمایشی مردمی وجود داشت. این علاقه پس از انقلاب ۱۹۱۷ که فرهنگ عامه را در کانون فعالیت‌های فکری و هنری قرار داد، شتاب جدیدی گرفت. پژوهشگران جوان شوروی مانند یوری مار (۱۹۳۵-۱۸۹۳) و رومن گالونوف (۱۹۳۸-۱۸۹۳) به طور فعال به مطالعه زندگی روزمره ایرانیان ادامه دادند. تئاترهای تجربی قوم‌نگاری که در دهه‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ در مسکو و پتروگراد/لنینگراد فعالیت می‌کردند، از بازسازی نمایش‌های مردمی در چارچوب مدرن‌ترین فناوری‌های موزه‌داری آن زمان بهره می‌بردند.
IN ANGELLO CUM LIBELLO در گوشه ای دنج با کتابی کوچک – 97
ترجمه‌ی شعر به عنوان راهی طلایی به سوی نسخ خطی پنهان: ترجمه‌ی فرانک ارنست جانسون از معلقات/ ـ ۹۷
این پژوهش استدلال می‌کند که ترجمه فرانک ارنست جانسون با عنوان «هفت شعر آویخته در کعبه مکه»، ترجمه‌شده از عربی در سال ۱۸۹۳ که اهمیت آنها منحصربه‌فرد بودن متون مبدأ و مقصد در نسخه جانسون است. این مطالعه نشان می‌دهد که این متن بی‌نظیر، با ارائه اطلاعاتی بسیار ارزشمند، حاوی نسخه‌ای از معلقات است که شامل تعداد ابیات منحصربه‌فرد، قرائت‌های متفاوت و مهم‌تر از همه، سه بیت نادر می‌باشد که به نظر می‌رسد حتی متخصصان عرب‌شناس و شرق‌شناسان نیز با آنها آشنایی ندارند.
این پژوهش موفق به کشف متنی جدید از معلقات – گنجینه بی‌بدیل شعر عربی پیش از اسلام – شده و در چارچوب نقد متنی، تعداد ابیات معلقات را در هفده متن مختلف از جمله «هفت شعر» جانسون گردآوری و مقایسه کرده است. در این میان، سه معلقه از طرفه بن عبد، عمرو بن کلثوم و عنتره بن شداد که از نظر تعداد ابیات منحصربه‌فرد شناخته می‌شوند، حاوی ابیاتی هستند که انتساب آنها به این سه شاعر مورد بحث است. علاوه بر این، این سه معلقه به دلیل وجود ابیات دیگری که در منابع معتبر – از جمله دیوان‌های شعرای مذکور، مجموعه‌های معلقات و شروح معلقات تدوین‌شده بین قرن هشتم تا بیستم میلادی – یافت نمی‌شوند، متمایز هستند.
نکته قابل توجه اینکه متن جانسون حاوی تنها ترجمه انگلیسی شناخته‌شده از برخی ابیات است که صرف وجود آنها در حوزه مطالعات ترجمه از ارزش قابل توجهی برخوردار است. این مزیت امکان تحلیل سبک‌شناختی ترجمه این ابیات نادر را فراهم می‌کند، چرا که تا آنجا که محقق بررسی کرده، این ابیات تنها توسط جانسون ترجمه شده‌اند.
این مجله به شماره رده Z108.M3 در کتابخانۀ ایران‌شناسی مجلس شورای اسلامی (از اولین شماره سال 1995 تا2010) در دسترس قرار دارد.
معرفی از: کیانوش بیاتی (کارشناس کتابخانه مجلس)
[1]. Manuscripta Orientalia: International Journal for Oriental Manuscript Research. Vol. 30 No. 1 2024
[2] . مردم اینگوشیک گروه قومیقفقازیبومی قفقاز شمالی هستند که اکثراً در جمهوری اینگوش روسیه زندگی می‌کنند. اینگوش‌ها عموماً مسلمانسنی هستند و به زبان اینگوشی صحبت می‌کنند.
[1] 
[2]
منبع: کتابخانه مجلس