- مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب - https://mirasmaktoob.com -

رسول جعفریان و تألیف چهارده سفرنامه حج قاجاری دیگر

میراث مکتوب – چهارده سفرنامه حج قاجاری دیگر به کوشش دکتر رسول جعفریان از سوی نشر علم منتشر شد.

پس از چاپ مجلدات هشتگانه «سفرنامه‌های حج قاجاری»، چهارده سفرنامه دیگر به مرور تصحیح شد که اینک در این مجموعه تقدیم عزیزان می‌شود. این اثر می‌تواند مجلد نهم آن مجموعه یا اثری مستقل باشد.

توفیقی شد تا بتوانم افزون بر پنجاه سفرنامۀ حج قاجاری، تعداد دیگری از این سفرنامه ها را برای تقویت ادبیات حج در زبان فارسی تقدیم کنم.

در مقدمۀ اثر حاضر که این روزها از چاپ خارج شده و تقدیم دوستداران خواهد شد چنین نوشته ام:

بیش از بیست سال پیش، یعنی در سال ۱۳۷۱ خورشیدی، خداوند، توفیق نخستین سفر حج تمتع را نصیب بنده کرد. این توفیق در برخی سالها برای تمتع و برخی دیگر به صورت عمره ادامه یافت. در آن سال، و زمانی که هنوز به حج مشرف نشده بودم، به توصیه جناب آقای حجت الاسلام و المسلمین قاضی عسکر که آن زمان امور فرهنگی و آموزشی بعثه مقام معظم رهبری را اداره می‌کردند، کتاب «آثار اسلامی مکه و مدینه» را نوشتم. پس از بازگشت از سفر، اصلاحاتی در آن صورت گرفت و چاپ شد. در سالهای بعد، کتاب یاد شده که راهنمای زائران است، بارها تجدید نظر و چاپ شده است که خداوند را از بابت این نعمتی که نصیب بنده ساخته سپاسگزارم.

در کنار آن کار، بنای خودم بر این بود که هر سال، مقاله یا کتابی در باره حج داشته باشم. این عهد درونی، در همکاری با مجله میقات حج و به ویژه، نشر سفرنامه‌ها ادامه پیدا کرد. زمانی یکی از دوستان دانشمندم به بنده گفتند، با انتشار این آثار، ادبیاتی با عنوان ادبیات حج پدید آمده است. این گفته ایشان تشویقی برای بنده بود تا به این کار ادامه دهم. اگر قرار باشد فهرستی از کارهای مربوط به حج و حرمین چاپ کنم، بسیار بالا بلند خواهد بود.

شش سال پیش تصمیم گرفتم، سفرنامه های حج دوره قاجار را یک جا منتشر کنم. بسیاری را خودم تصحیح کرده بودم، برخی پیش از بنده تصحیح و چاپ شده بود و برخی هم همزمان توسط دوستانم به چاپ رسیده بود. برای این کار شروع به گردآوری چاپ شده‌ها کردم و در نهایت حاصل کار، اثر هشت جلدی سفرنامه‌های حج قاجاری بود که جمعا حاوی پنجاه سفرنامه بود که با همت بلند و تلاش عاشقانه آقای مهدی علمی به عنوان نشر علم منتشر شد.

مجموعه جدید، منهای دو سفرنامه که از دوره صفوی است، در کل، حاوی چهارده سفرنامه حج است که می‌تواند مستدرک مجموعه هشت جلدی گذشته و در واقع، مجلد نهم آن و جمعا ۶۴ سفرنامه باشد. از چهارده سفرنامه‌ای که در این مجلد آمده، سه سفرنامه پایانی از مرحوم ملک، جواربچی، و فاطمی تصحیح عزیزان دیگری است که نامشان در آغاز آمده است و البته مقدمه‌های کوتاه آنها از بنده است.

این قافله، همچنان ادامه دارد و امید است این بنده خدا توفیق آن را داشته باشد تا در سالهای آتی مجموعه یا حتی مجموعه‌های دیگری را منتشر کند. (۲۲ / ۵ / ۱۳۹۲)

فهرست سفرنامه هایی که در این مجموعه چاپ شده بدین شرح است:
[۱]جاده ‌العاشقین سال ۹۵۶ – ۹۵۸ ق / شریف‌الدین حسین شریفی

[۲] اعجاز مکی (سفرنامه منظوم حج ـ دوره صفوی) سرایش واهب همدانی

[۳] سفرنامه مکه از سال ۱۲۴۰ ق / هدایت علی بن شیخ فضل علی

[۴] سفرنامه حج سال ۱۲۴۰ ق / محمد اسماعیل ترخانی بن محمد مهدی سمیرمی

[۵] سفرنامه مکه ۱۲۶۴ ـ ۱۲۶۵ ق / عبدالرحیم بادکوبه‌ای

[۶] سفرنامه مکه / حاج محمدعلی سیاح محلاتی

[۷] سفرنامه جلالیه سال ۱۳۱۴ ق / جلال‌الدین بن ابراهیم حسین عظیم‌آبادی

[۸] روزنامه سفر مشهد، مکه و عتبات ۱۳۱۵ ـ ۱۳۱۶ / میرزا حسن موسوی اصفهانی

[۹] سفرنامه مکه – فرنگ ناصری ۱۳۱۷ ق / ناصر السلطنه

[۱۰] سفرنامه مکه ۱۳۲۸ ـ ۱۳۲۹ ق / میرآقا نقیب‌الاشراف اهری

[۱۱] سفرنامه مکه ۱۳۱۷ ق / علی‌اصغر القاجار

[۱۲] سفرنامه مکه ۱۳۱۹ ق / حاج حسین آقا ملک

[۱۳] سفرنامه مکه ۱۳۲۵ ق / حاج محمد تقی جورابچی

[۱۴] سفرنامه مکه ۱۳۱۹ ق / حاج سید محمد فاطمی

منبع: کتابخانه تخصصی تاریخ اسلام و ایران

[1]
[2]