- مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب - https://mirasmaktoob.com -

نامه نامی

میراث مکتوب – منظومه‌های عاشقانه بسط یافتهٔ شعر غنایی است. در غزل مفهوم عشق به اشاراتی بیان‌می شود اما در منظومۀ عاشقانه همان مضمون باز و گسترده شده در قالب داستان کمال‌می یابد. با رواج شعر غنایی در قرن پنجم و با توجه به زمینه های موجود و رونق داستان سرایی و منظومه پردازی، منظومه‌های عاشقانه نیز کم کم شکل می‌گیرد که از برخی نشانی باقی است؛ چون منظومه های رودکی و یا بخشی از آن در دست؛ چون وامق و عذرای عنصری (مرگ ۴۳۱) و یا تمام آن موجود است؛ چون ورقه و گلشاه عیوقی که نخستین منظومۀ فارسی است.

نظامی گنجوی با داستان‌های عاشقانۀ خود (خسرو و شیرین، لیلی و مجنون، هفت پیکر) یک قرن بعد از فخرالدین اسعد گرگانی مکتبی را بنا نهاد که ادبیات عاشقانه را به مرز بلوغ رساند و پیروان بسیاری یافت. در قرن نهم نیز با رواج منظومه‌سرایی، بسیاری از داستان های عامیانه به نظم درآمدند؛ از جمله بهرام و گل‌اندام امین‌الدین محمد صافی سبزواری و جلال و جمال (تألیف ۸۰۸) اثر محمد نزل‌آبادی.

تاکنون شاعران زیادی به نظیره‌گویی دربارۀ این منظومه‌ها پرداخته‌اند. نامۀ نامی یکی از ده‌ها نظیره بر آثار نظامی و از جمله آثار ادبی در سنت منظومه‌سرایی عاشقانه است. از پنج مثنوی نامی جز یوسف و زلیخا که یافته نشد، مصححان توفیق داشته‌اند چهار منظومه خسرو وشیرین، لیلی و مجنون، وامق و عذرا و درج گهر را به ۱۰۸۷۱ بیت تصحیح و مقابله و شرح کنند. دسترسی به قدیم ترین نسخه ها، کارگروهی در تصحیح، تعلیقات لازم، نگارش مقدمه هایی بر هر مثنوی، تهیۀ فهرست مفیدبخشی از مزایای این تصحیح است.

میرزا محمدصادق نامی شیرین کلامی حق را موجب نامی شدنش در ملک نظم می‌دانست. از خدا‌می خواست چون عندلیبان در گلزار سخن، شعر سازد و نوا بنوازد و زبانش در برافشانی گوهر از درج دهان به رطب سپاس، گویا و شیرین گردد و آن قدر در و گهر از بحر طبعش برآورد تا جیب جهان را سرشار نماید و شهرۀ آفاق و والامقام در انفس باشد. بدین سان، با راهیابی عروس نظم به خلوت خانۀ اندیشه اش در آن بزم به جلوه گری پرداخت، دیوان دل را گشود و شکرفشان در نطق گردید، آن گاه قفل از درج معنی گشود و آغازین داستان خود مثنوی خسرو و شیرین را به نظم درآورد و از پی آن چهار منظومۀ دیگر با نام‌های «لیلی و مجنون»، «وامق و عذرا»، «درج گوهر» و «یوسف و زلیخا» با عنوان کلی نامۀ نامی سرود.

میرزا محمد صادق نامی شاعر خوش قریحه نیمۀ دوم قرن دوازدهم و اوایل قرن سیزدهم هجری فرزند میرزا محمدباقر و نوۀ میرزا محمدرضا حکیم‌باشی و برادرزادۀ میرزا عبدالباقی طبیب است. از تاریخ تولد وی در هیچ یک از کتب تذکره اثری یافت نشد، اما تاریخ وفات وی را تمامی کتب سال ۱۲۰۴ دانسته‌اند.
کتاب نامۀ نامی دربرگیرندۀ پنج مثنوی به تقلید از خمسۀ نظامی است. از این پنج گنج او مثنوی یوسف و زلیخا تاکنون یافت نشده است. اما چهار منظومه‌ای که در این اثر تصحیح و مقابله شده عبارت است از خسرو و شیرین، لیلی و مجنون، وامق و عذرا و درج گوهر.

منظومۀ نامۀ نامی اثر سیدمحمد صادق موسوی نامی با مقدمه، مقابله، تصحیح، شرح و تعلیقات راویه کردافشاری، وجیهه کرم‌پسندی و نسرین رستمی تهرانی در شمارگان ۱۰۰۰ نسخه، ۷۳۳ صفحه به بهای ۱۹۰۰۰۰ ریال از سوی انتشارات سخنوران به چاپ رسیده است.

یادآور‌می شود تصحیح جدید نامۀ نامی در بیست و ششمین دوره جایزۀ کتاب فصل موفق به کسب عنوان شایسته تقدیر شد.

[1]
[2]