این مجموعه تذکره‌ای است عمومی، حاوی شرح حال و نمونۀ اشعار شعرای فارسی‌زبان از دورهٔ غزنویان تا روزگار مؤلف. این تذکره از نظر تعداد و شرح حال سرایندگان و همچنین حجم اشعار منقول از آنان، یکی از بزرگ‌ترین تذکره‌های زبان فارسی است.
مجموعۀ حاضر مشتمل بر شرح حال شاعرانی است که در بخش «اصل ششم» خاتمۀ خلاصه الاشعار آمده و و شامل معرفی احوال و ذکر اشعار هجده تن از شعرای گیلان و مازندران است. شعر فارسی در قلمرو گیلان و مازندران، از سده‌های نهم و دهم به این سو، تا مدت‌‌ها رشد قابل توجهی داشته است. تعداد شعرا و فراوانی اشعار باقی‌مانده از این دوره نشان می‌دهد که شعر فارسی در خطۀ گیلان و مازندران به مرحله‌ای از تثبیت رسیده بوده که شعرای معروفی توانسته‌اند نام و اثر خود را در تاریخ ادب فارسی ثبت کنند؛ به ویژه در قرن دهم که نمونۀ اشعار باقی‌مانده از این نواحی در تذکرۀ خلاصه الاشعار و زبده الافکار تقی‌الدین کاشانی نیز قابل مشاهده است.
اسامی شاعران مذکور در این مجموعه عبارت است از: خان احمد میرزا، میرزا قراری، میر حالی، قاضی عبدالله یقینی، مولانا عنایت‌الله فکری، مولانا عارف، مولانا مجازی، مولانا کافی، مولانا ثنائی، مولانا اوجی، مولانا عزّی، مولانا مایلی، مولانا حیاتی، مولانا مسیحی، مولانا دوائی، مولانا نجاتی، مولانا قایمی، مولانا محمد صوفی. اختصارات، پیشگفتار، مقدمۀ مصحح، تعلیقات، نمایه‌ها و منابع دیگر بخش‌های این مجموعه را تشکیل می‌دهند.
کتاب خلاصه الاشعار و زبده الافکار (شعرای گیلان و دارالمرز مازندران)، نوشتۀ میر تقی‌الدین کاشی و با تصحیح و تحقیق خانم امّ‌البنین صادقی، پژوهشگر فرهنگستان زبان و ادب فارسی است که انتشارات سفیر اردهال آن را در ۱۸۶ صفحه و به بهای ۱۵۰۰۰۰ ریال منتشر کرده است.