- مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب - https://mirasmaktoob.com -

آیین نگارش تاریخ

میراث مکتوب – آیین نگارش تاریخ رساله‌ای از یاد رفته، به قلم استاد رشید یاسمی پس از ۷۷ سال با پاره‌ای اصلاحات و اضافات از سوی انتشارات اساطیر منتشر شد.
کتاب حاضر در بر گیرنده پنج مقدمه از عبدالکریم جربزه‌دار درباره رشید یاسمی و کتاب حاضر، استاد جلال‌الدین همایی درباره رشید یاسمی، استاد احمد سمیعی گیلانی درباره کتاب حاضر، استاد بدیع‌الزمان فروزانفر درباره نحوه پدید آمدن کتاب و در نهایت شخص مولف می‌باشد.
پس از مقدمات موصوف، متن کتاب که مشتمل بر پنج فصل کلیات، انتقاد تاریخی، تدوین تاریخی، ساختمان تاریخ و موثرات تاریخی می‌باشد پیش روی خواننده قرار می‌گیرد.
فصل اول، کلیات، به شرح الفاظ و اصطلاحات و مبانی و اصولی پرداخته است که به اسلوب تحقیق تاریخی تعلق دارند. فصل دوم، انتقاد تاریخی، مطالب مربوط به کاربرد قواعد سنجش صحت و سقم و قوت و ضعف اخبار و اسناد و تعدیل و ترجیح آنها را مطرح می‌سازد. در فصل سوم، تدوین تاریخ، جهات افتراق مواد تاریخی و مواد علوم تجربی نشان داده می‌شود. و اما فصل چهارم، ساختمان تاریخ، به چیدمان وقایع تاریخی در زمان و مکان خود اختصاص دارد و مولف در این فصل مورخ را به ایجاز و مختصرگویی و در عین حال دقت در نگارش تاریخ دعوت می‌کند. در نهایت در فصل آخر، موثرات تاریخی، نخست به مساله بینش الهی اشاره می‌کند و در ادامه اسباب حوادث تاریخی را به امور مادی و معنوی و پاره‌ای قوانین تقسیم کرده و کتاب خود را پایان می‌دهد.
کتاب حاضر در نگاه اول کم حجم و فشرده می‌نماید اما به قول استاد احمد سمیعی پر مطلب و جامع الاطراف است و به قولی دیگر قلیل الحجم ولی کثیر الغنم می باشد. کتاب مزبور نخستین تالیفی است که در سال ۱۳۱۶ در این رشته صورت پذیرفته است و پس از بیش از هفتاد سال به نظر، همچنان منحصر به فرد می باشد و به قول عبدالکریم جربزه دار ناشر اثر: « … و با اینکه هفتاد وپنج سال از زمان نگارش آن می گذرد هنوز که هنوز است جامع ترین، کامل ترین و در عین حال موجزترین تالیف است در نوع خود و در آن بدایع و ظرایفی آمده است که نه تنها برای آن روزگار بلکه برای امروزه روز هم تازگی دارد…”
غلامرضا رشید یاسمی فرزند محمدولی خان میرپنج گورانی در ۱۲۷۵ در کرمانشاه متولد شد. تحصیلات خود را در کرمانشاه و تهران انجام داد و به زبان و ادبیات فرانسه، انگلیسی، عربی و پهلوی آشنایی یافت و از سال ۱۳۱۲ در دانشگاه تهران به سمت استادی تاریخ انتخاب شد. او علاوه بر مقالات متعدد، ترجمه‌ها و تحقیقات بسیار دارد. از آثار او می‌توان به: ترجمه کتاب‌های ایران در زمان ساسانیان اثر کریستین سن، چنگیزخان اثر هارولد لمب و تصحیح دواوین مسعود سعد، ابن یمین و سلمان ساوجی اشاره کرد. او علاوه بر ادبیات و تاریخ با منطق و فلسفه و کلام نیز آشنایی داشته و شعر نیز می‌سرود. رشید یاسمی در سال ۱۳۳۰ در گذشت.
در پایان خالی از لطف نیست اگر قسمتی از مقدمه شادروان رشید یاسمی درباره تاریخ را نقل کنم: “بعضی از ظرفا تاریخ را تاریک گفته‌اند از جهت این که دسترسی به اخبار واقعی آن نیست و جوینده باید در ظلمات ایام به جست و جوی وقایع پراکنده عمری بگذراند. این مشابهت لفظی میان تاریخ و تاریک وقتی قوت می‌گیرد که کسی بخواهد قوانین و قواعدی برای تاریخ کشف کند و مانند سایر علوم نوامیس اصلی تاریخ را بیابد و بشناسد.»
[1]
[2]