میراث مکتوب – المشیخة (کنز السالکین)(گنجینۀ خطوط و یادگارنامۀ مشاهیر علمی ایران از سال 845 ـ 1022 هـ . ق)
نسخه‌برگردان دستنوشت شمارۀ 2143 کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران
تألیف خاندان حموئی یزدی
نظام‌الدین اسحاق (د: 845 هـ ق.)، نجم‌الدین محمد (د: 885 هـ ق.)، سالک‌الدین محمد اول (زنده در 930 هـ ق.)، مالک‌الدین مؤید (د: 969 هـ ق.)، سالک‌الدین محمد دوم (1022 هـ ق.
نسخۀ خطى المشیخه (کنز السالکین) مجموعه اجازات و يادداشتهاى دانشمندان و رجال قرن نهم و دهم و نيمۀ اوّل قرن يازدهم است که براى پنج نسل پياپى از خاندان حمّوئيان يزد نوشته شده و حدوداً نمونۀ خط 100 نفر از دانشمندان و مشاهير ايران قرنهاى نهم و دهم و يازدهم را دربر دارد و از نفيس‌ترين نسخ خطى ايران به شمار است. گرد آمدن اين مجموعه از 845 تا 1022 هجرى و روى هم 129 سال به درازا کشيده است و به‌حق مى‌توان آن را گواه 129 سال علم و فرهنگ ايران زمين دانست.
مَشْيَخَة يا مَشيَخة در لغت عرب جمع شيخ است و اهل لغت معمولاً اين دو را مترادف مى‌گيرند، ولى برخى همچون ميرداماد در الرواشح السماویّة بين اين دو فرق قائل شده‌اند. در اصطلاح اهل حديث و درايت، مشیخه عده‌اى از مشايخ روايت را گويند که يک راوى از همۀ آنها حديث يا احاديثى را نقل کرده باشد، و در مصطلح کتابشناسى و ارباب تراجم عبارت از کتابهايى است که دانشمندان، ويژۀ برشمردن مشايخ خويش و سلاسل اجازات آنان و گاه به اضافۀ شرح حالشان و ذکر مشايخ آنان تأليف مى‌کردند و اين نوع کتاب را با عنوان مشيخه مى‌شناختند و کتب متعددى با اين اسم تأليف شده که در مآخذ کتابشناسى معرّفى شده‌اند مانند: مشيخة ابن الفوطى، مشيخة ابن الوشّاء، و مشيخه ابوعلى سرّاد بجلّى کوفى، و همين نوع رسائل در معرفى مشايخ صوفيه و اصحاب طريقت را در مصطلح صوفیۀ ايران کرسى‌نامه گويند.
هرچند اين اثر را نمى‌توان مشيخه‌ای رسمى به شمار آورد، ولى نظر به شباهتش به اين نوع کتاب، مشيخه نام گرفته است.
نسخۀ منحصر به فرد اين اثر جزو کتابخانۀ لطفعلى صدرالافاضل بوده است که آقا بزرگ طهرانى آن را نزد فخرالدين نصيرى در تهران ديده و گزارشى از آن را در الذريعه آورده است (الذريعة 18: 158 رقم 1177). نسخۀ مزبور از کتابخانۀ نصيرى به کتابخانۀ مرکزى دانشگاه تهران منتقل شده و اکنون به شمارۀ 2143 در آنجا نگهدارى مى‌شود (ر.ک: فهرست دانشگاه، ج9، ص 780-801).
مشيخه در اصل، دفترچه‌اى بوده است که نجم‌الدين محمّد حمّوئى يزدى (818 ـ 885) فرزند نظام‌الدين اسحاق حمّوئى (757 ـ 845) فراهم آورده و اجازات استادان و مشايخ خويش را در آن ضبط مى‌کرده است؛ و بهتر بگویيم از اساتيدش مى‌خواسته تا اجازات خويش را در آن بنويسند. و چنانکه از جاى‌جاى کتاب هويداست در سفرهاى پياپى که نجم‌الدين همراه فرزندش سالک‌الدين اوّل به جايهاى دور و نزديک مى‌رفته، اين دفتر را با خويش مى‌برده و به هر ديارى که مى‌رسيده، سراغ مشايخ و علماى آنجا رفته، از آنان مى‌خواسته که اجازۀ مکتوب يا تذکار و يادگارى خويش را در اين بنگارند و اين سنّت زيبا که طیّ پنج نسل در اين خاندان از پدر به پسر رسيده، اين دفتر را به گنجينه‌اى گرانبها از خطوط دانشمندان آن روزگار تبدیل کرده است.
قديم‌ترين اجازتى که درين دفتر ديده مى‌شود تاريخ 27 ذى‌الحجه 845 را داراست و آن اجازۀ مولانا نظام‌الدين اسحاق حمّوئى است (نياى سالک‌الدين اول) به فرزندش نجم‌الدين محمد (پدر سالک‌الدين محمد اول).
و نوترين اجازه، همان اجازۀ صدرالدين محمّد دشتکى (ثانى) است به مالک‌الدين مؤيّد حمّوئى (فرزند سالک‌الدين محمد اول) که به تاريخ رجب 966 در يزد صادر گشته. و نوترين يادداشت اين دفتر يادگارى سيد محمدقاسم حسينى است براى سالک‌الدين محمد (دوم) به تاريخ 1022.
المشیخه کنز السالکین (گنجینۀ خطوط و یادگارنامۀ مشاهیر علمی ایران 845 ـ 1022 هـ ق.)، مقدمه: سید محمد (منصور) طباطبایی، تهران، مرکز پژوهشی میراث مکتوب، دانشگاه تهران، 390، 6 صفحه، شمارگان: 200 نسخه، قطع: وزیری، بها: با جلد شومیز: 340000 ریال با جلد سخت: 440000 ریال.
علاقه مندان برای تهیۀ آثار ، منشورات و مجلات مرکز (آینه میراث، گزارش میراث و میراث علمی) می توانند با شمارۀ 66957889 و با دورنگار 66957889 واحد توزیع و فروش و یا با نشانی الکترونیک forooshmiras@gmail.com [1] یا order@mirasmaktoob.ir [2] تماس بگیرند.