میراث مکتوب – اینترنت که آمد، شکاف میان دو نسل دیروز و امروز دو چندان شد. البته برخی که به موضوع علاقه مند بودند، به یاری اطفال در منزل، یا همت دوستان همراه و همدل، دست به کار شدند و الفبای رایانه را فراگرفته و تا جایی پیش رفتند که در نشستی علمی یکی از همین افاضل، سخنرانی خود را با رایانۀ همراه، به صورت پرده نگار(پاور پوینت) ارائه کرد و جالب این که گفت: من دیگر از کاغذ استفاده نمی کنم!
اما مع الاسف برعکس، جمع کثیری هم از این بزرگان هستند که شکاف طبقاتی نسلی در آنان اثر کرده و نه کومپیوتر می دانند و نه علاقه ای بدان دارند. البته یادگیری فنون تایپ و اتصال به شبکه جهانی کار چندان سهل و ممتنعی نیست. نسل پیشین اهل دقت بوده اند و حال و حوصله یادگیری این فناوریهای جدید سخت افزاری و نرم افزاری که برای دسترسی آسان و سریع به اطلاعات درست شده و برای پژوهش و تحقیق هم، ساز و کارهای مخصوص خود را دارد، ندارند.
اما این فناوری جدید کمی تا قسمتی، قابل اعتماد نیست و گاه استقلال پژوهشگر را سلب می کند. مثلاً گاه پیش می آید چند صفحه ای یا کتابی را تایپ می کنی، با یک اشتباه کوچک تمام نوشته های انسان محو می شود و برباد می رود و غم و غصه می آید سراغ آدمی. در حالی که در شیوه سنتی، کاغذ با یک اشتباه محو نمی شود و جای نگرانی برای نویسنده وجود ندارد. همچنین در شیوه جدید اگر مقاله خود را در یک دستگاه حافظۀ کوچک قرار دهی و یادت رفته باشد که مثلاً روی لوح فشرده ای، ضبط یا روی کاغذ هم چاپ کنی، خدای ناکرده ممکن است اتفاق غمباری برایت بیفتد، چیزی که بنده در همایش نسخه های خطی اسلامی در کمبریج شاهدش بودم. فلش یا همان حافظۀ سیار سخنران با هیچ رایانه ای سازگار نبود و نویسنده هم که گویی عقل منفصلش، از کار افتاده بود و تمام سوادش در آن حافظه بود، عذر خواهی کرد و کنج خجلت گزید.
از این موضوع که بگذریم، سال گذشته یادداشتی را در سایت میراث گذاشتم با عنوان « پس کاغذ را دریابید» در مورد گرانی کاغذ بود در ایام انتخابات مجلس و بعد گرانتر شدن آن پس از اتمام انتخابات، که این اتفاق هم از عجایب قرن حاضر بود. خب این گرانی باعث شد قیمت کتاب دو سه برابر و شمار خریدار هم کم شود و کتابفروش و ناشر هم نگران شوند.
بعضی ناشران مثل شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، بعضی کتابهای خود را در قالب لوح فشرده عرضه کردند و از نشر کاغذی سرباز زدند. برخی هم مثل میراث مکتوب روش دیگر را پیش گرفتند و روال متعارف چاپ افست را به خاطر پر هزینه بودن، کنار گذاشته و چاپ دیجیتال روی کاغذ را در شمارگان محدود (100 تا 200 نسخه) برگزیدند که مقرون به صرفه تر از سبک سابق بود. البته میراث مکتوب نرم افزار تمام آثار خود را در دست تولید دارد و به زودی عرضه خواهد کرد. طبعاً با این دو روش، شکاف میان دو نسل به حدّاقل می رسد.
بنابراین، اجلّۀ قدمای طرفدار کتاب، در این روزگار وانفسا مجبورند یک کتاب را به بهایی گران تهیه کنند، ولی نسل آن لاین یا برخط امروزی، اولاً هم بوفور کتب مورد نیاز خود را از اینترنت دریافت می کنند و هم اگر به کتابی مثلاً از کتب میراث مکتوب نیاز داشته باشند، نرم افزار تمام کتابهای این مرکز را با یک پنجم بهای یک عنوان کتاب چاپ کاغذی این روزگار، خریداری خواهند کرد.
خب گفتیم در انتخابات مجلس، کاغذ گران شد، به تبع آن کتاب هم گران شد. اما در انتخابات پیش رو، سرعت اینترنت چنان رو به ضعف و فترت نهاده که گاه نمی توان به پست الکتریکی شخصی برای ادای واجبات یومیه هم دسترسی پیدا کرد. چند روز پیش برای یکی از دوستان اتفاق ناراحت کننده ای رخ داد که مرا یاد قصه پر غصۀ آن دوست عزیز انداخت که رایانه های موجود در دانشگاه کمبریج نتوانستند اطلاعات موجود در فلش آن سخنران را بخوانند و آن بخت برگشته، رسوای جمع حاضر در آن سمینار جهانی شد. آن دوست نقل می کرد و می گفت: سخنرانی خود را که مدتها روی آن کار می کردم، نمونه نهایی آن را از کتابخانه دانشگاه برای خودم ایمیل کردم تا شب در منزل پرینت بگیرم، اما شب هر چه تلاش کردم، نتوانستم به اینترنت وصل شوم. فردا لپ تاپ را با خود بردم و شوربختانه در محل همایش هم اینترنت وصل نشد و من مطالب خود را شکسته بسته و از حافظه بیان کردم و البته خودم هم نفهمیدم چه گفتم.
حالا شما بفرمایید کدام سبک را برای نوشتن و ارائه به پیش بگیریم، کاغذ یا رایانه؟
نیز بفرمایید: این شبکه جهانی را درست کرده اند برای دسترسی آسان به اینترنت یا برای اینتر نَه ؟
اما مع الاسف برعکس، جمع کثیری هم از این بزرگان هستند که شکاف طبقاتی نسلی در آنان اثر کرده و نه کومپیوتر می دانند و نه علاقه ای بدان دارند. البته یادگیری فنون تایپ و اتصال به شبکه جهانی کار چندان سهل و ممتنعی نیست. نسل پیشین اهل دقت بوده اند و حال و حوصله یادگیری این فناوریهای جدید سخت افزاری و نرم افزاری که برای دسترسی آسان و سریع به اطلاعات درست شده و برای پژوهش و تحقیق هم، ساز و کارهای مخصوص خود را دارد، ندارند.
اما این فناوری جدید کمی تا قسمتی، قابل اعتماد نیست و گاه استقلال پژوهشگر را سلب می کند. مثلاً گاه پیش می آید چند صفحه ای یا کتابی را تایپ می کنی، با یک اشتباه کوچک تمام نوشته های انسان محو می شود و برباد می رود و غم و غصه می آید سراغ آدمی. در حالی که در شیوه سنتی، کاغذ با یک اشتباه محو نمی شود و جای نگرانی برای نویسنده وجود ندارد. همچنین در شیوه جدید اگر مقاله خود را در یک دستگاه حافظۀ کوچک قرار دهی و یادت رفته باشد که مثلاً روی لوح فشرده ای، ضبط یا روی کاغذ هم چاپ کنی، خدای ناکرده ممکن است اتفاق غمباری برایت بیفتد، چیزی که بنده در همایش نسخه های خطی اسلامی در کمبریج شاهدش بودم. فلش یا همان حافظۀ سیار سخنران با هیچ رایانه ای سازگار نبود و نویسنده هم که گویی عقل منفصلش، از کار افتاده بود و تمام سوادش در آن حافظه بود، عذر خواهی کرد و کنج خجلت گزید.
از این موضوع که بگذریم، سال گذشته یادداشتی را در سایت میراث گذاشتم با عنوان « پس کاغذ را دریابید» در مورد گرانی کاغذ بود در ایام انتخابات مجلس و بعد گرانتر شدن آن پس از اتمام انتخابات، که این اتفاق هم از عجایب قرن حاضر بود. خب این گرانی باعث شد قیمت کتاب دو سه برابر و شمار خریدار هم کم شود و کتابفروش و ناشر هم نگران شوند.
بعضی ناشران مثل شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، بعضی کتابهای خود را در قالب لوح فشرده عرضه کردند و از نشر کاغذی سرباز زدند. برخی هم مثل میراث مکتوب روش دیگر را پیش گرفتند و روال متعارف چاپ افست را به خاطر پر هزینه بودن، کنار گذاشته و چاپ دیجیتال روی کاغذ را در شمارگان محدود (100 تا 200 نسخه) برگزیدند که مقرون به صرفه تر از سبک سابق بود. البته میراث مکتوب نرم افزار تمام آثار خود را در دست تولید دارد و به زودی عرضه خواهد کرد. طبعاً با این دو روش، شکاف میان دو نسل به حدّاقل می رسد.
بنابراین، اجلّۀ قدمای طرفدار کتاب، در این روزگار وانفسا مجبورند یک کتاب را به بهایی گران تهیه کنند، ولی نسل آن لاین یا برخط امروزی، اولاً هم بوفور کتب مورد نیاز خود را از اینترنت دریافت می کنند و هم اگر به کتابی مثلاً از کتب میراث مکتوب نیاز داشته باشند، نرم افزار تمام کتابهای این مرکز را با یک پنجم بهای یک عنوان کتاب چاپ کاغذی این روزگار، خریداری خواهند کرد.
خب گفتیم در انتخابات مجلس، کاغذ گران شد، به تبع آن کتاب هم گران شد. اما در انتخابات پیش رو، سرعت اینترنت چنان رو به ضعف و فترت نهاده که گاه نمی توان به پست الکتریکی شخصی برای ادای واجبات یومیه هم دسترسی پیدا کرد. چند روز پیش برای یکی از دوستان اتفاق ناراحت کننده ای رخ داد که مرا یاد قصه پر غصۀ آن دوست عزیز انداخت که رایانه های موجود در دانشگاه کمبریج نتوانستند اطلاعات موجود در فلش آن سخنران را بخوانند و آن بخت برگشته، رسوای جمع حاضر در آن سمینار جهانی شد. آن دوست نقل می کرد و می گفت: سخنرانی خود را که مدتها روی آن کار می کردم، نمونه نهایی آن را از کتابخانه دانشگاه برای خودم ایمیل کردم تا شب در منزل پرینت بگیرم، اما شب هر چه تلاش کردم، نتوانستم به اینترنت وصل شوم. فردا لپ تاپ را با خود بردم و شوربختانه در محل همایش هم اینترنت وصل نشد و من مطالب خود را شکسته بسته و از حافظه بیان کردم و البته خودم هم نفهمیدم چه گفتم.
حالا شما بفرمایید کدام سبک را برای نوشتن و ارائه به پیش بگیریم، کاغذ یا رایانه؟
نیز بفرمایید: این شبکه جهانی را درست کرده اند برای دسترسی آسان به اینترنت یا برای اینتر نَه ؟
یادداشت های پیشین
19اردیبهشت روز میراث مکتوب [1]
نمایشگاه کتاب در بوته آزمون [2]
هر که آمد عمارتی نو ساخت یا خراب کرد؟ [3]
میراث فرهنگی و میراث مکتوب ایران، در خطر دستبرد و تحریف [4]
***************************************************
نظر کاربر: سلام، من فکر می کنم که نوشتن کاغذی بهتر است چون اکثر قدما در هر چاپ سعی می کردند، آثار خود را روز آمد کنند. اما در دوره دیجیتالی کمتر به این موضوع توجه می شود. مثلا همین معرفی آیینه میراث در سایت شما که هنوز علمی ترویجی معرفی شده در حالی که با کلی قهر و دعوا علمی و پژوهشی شد اما همچنان مرحمت شده در قالب مس مانده است. جالب است که در سایت وزارت علوم هم مجله علمی و ترویجی است و بعد از دو سال به روز نشده است. پس باز به نسخه چاپی که حداقل می دانیم در آخرین چاپش مصحح، مولف و یا مترجم نواقص قبلی را اصلاح کرده است.