- مؤسسه پژوهشی میراث مکتوب - https://mirasmaktoob.com -

توضیحی در باب نوشته‌­ای پیشین دربارۀ میرزا غلامرضا اصفهانی در «گزارش میراث»

میراث مکتوب- امین حق‌­پرست: نگارنده در شمارۀ 29 و 30 مجلۀ گزارش میراث (بهمن و اسفند 1387؛ صفحات 17-18)، با توجه به قرائنی مطلبی راجع به گوشه‌­ای از زندگانی خوشنویس بزرگ عصر قاجار، میرزا غلامرضا اصفهانی، نوشته بود. در این زمینه نکته­‌ای پنهان مانده است که باید به آن اشاره شود به‌ویژه که به آن نوشته در یک وب‌سایت اینترنتی [1] ارجاع داده شده است.

در نوشتۀ پیشین بیان شده بود مرثیۀ میرزاغلامرضا با مطلع «دریغا که پژمرده شد ناگهانی / گل نوشکفتم به باغ جوانی» که معروف است میرزا آن را در رثای پسرش محمدرضا سروده است نمی­‌تواند از آن محمدرضا باشد. دلایلی که ارائه شده بود اینهاست: میرزا در سیاه­‌مشقی به تاریخ  1299ق ابیاتی از این سوگ­‌سروده را تحریر کرده حال آنکه محمدرضا، پسرش، در 1300ق به دنیا آمده است. دیگر اینکه توصیفاتی که در قصیده آمده است از جمله «قد نوخیز شمشاد»، «هوش و فرهنگ و نکته­دانی»، «نهال برومندقد» و … نمی‌­تواند در حق کودکی خردسال صحیح باشد. بنا بر این قرائن و با توجه به اینکه برادرزادۀ میرزا، محمد نام، در نوجوانی در 1299ق در حالی‌که تحت تکفل میرزا و مورد علاقۀ او بوده است، از دنیا رفته حدس زده شده بود که مرثیه در رثای محمد باشد.

به این مطلب باید اطلاع دیگری را افزود. میرزاغلامرضا دفترچه‌­ای شخصی داشته است به نام بیاض که حاوی یادداشت­‌های او بوده است. کسانی که بیاض را دیده­‌ا­ند بیان می‌کنند که از میرزا فرزندان چندی به­‌وجود آمده‌­اند اما هیچ­‌کدام نمانده­‌اند و در همان خردی از دنیا رفته­‌اند که به ولادت و وفاتشان در بیاض اشاره شده است. بنابراین می­‌توان در نظر گرفت که مرثیۀ مذکور دربارۀ یکی ازین فرزندانِ نمانده بوده باشد و اگرچه که اوصاف مطرح شده در قصیده با کودک خردسال تناسب ندارد، ظاهراً باید آن را از باب توسع معانی در نظر گرفت.

دیگر اینکه از متن یک سیاه­‌مشق مولودیه‌­نویسی دیگر میرزا می‌­توان به عمق دلگیری او از زندگی که شاید به سبب از میان رفتن همین فرزندان باشد پی برد: «هو القدیم الوهّاب ولادت فرزند دلبند میرزا محمدرضا حفظه الله یک‌ساعت به غروب مانده روز یکشنبه اربعین به دار محنت رو نهاد یا علی مدد 1300».

 

 

 

[2]
[3]